Παπαδιαμάντης καὶ Ὀρθοδοξία Θ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Πίνακας: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

          Ἡ ἀρχαία Ἑλληνικὴ γλῶσσα ὡδηγοῦσε τὸν μεγάλο διηγηματογράφο. Ὑπάρχουν γλωσσικὰ στοιχεῖα ἔκφρασης καὶ ἀπὸ τὴν ἀρχαΐζουσα, τόσο στὰ ἔργα του, ὅσο καὶ σὲ ἄλλα γραπτὰ κείμενα (ὅπως ἐπιστολές). Εἶχε ἀφομοιώσει τὰ ἐνεργὰ στοιχεῖα της ἀρχαίας γλώσσας.

          ῞Οτι ἦταν πρόμαχος τῆς «Καθαρεύουσας» δὲν διαφαίνεται ἀπὸ πουθενά. Ἡ Καθαρεύουσα, ποὺ κατασκευάστηκε ἀπὸ τὸν Κοραῆ στὸ γραφεῖό του, στὸ Παρίσι, ἦταν ψεύτικη γλῶσσα. ῞Οτι καταργήθηκε ἀπὸ τὰ σχολεῖα καὶ πρόσφατα (1976) ἀπὸ τὰ δημόσια ἔγγραφα εἶναι ἕνα μεγάλο βῆμα τῆς Παιδείας πρὸς τὴν ἄρση τοῦ διχασμοῦ, ποὺ ξεκινᾷ ἀπὸ τὴν πολιτικὴ καὶ ἐπεκτείνεται καὶ στὴ γλῶσσα. Οἱ ἀρχαΐζοντες θεωροῦνταν οἱ «ἐθνικόφρονες», ἐνῷ οἱ δημοτικιστὲς οἱ «ἀριστεροί».

          ᾿Αλλά! «Ἡ κατάργηση τῆς διδασκαλίας τῶν ἀρχαίων στὰ σχολεῖα εἶναι μιὰ ῥιζικὴ ὑπονόμευση αὐτοῦ τοῦ ἐπιτεύγματος»[1]. Ἡ δημοτική, ξεκομμένη ἀπὸ τὴν ἀρχαΐζουσα, εἶναι ἕνα καράβι στὸ πέλαγο χωρὶς φάρο! Ἡ δημοτικὴ δὲν λύνει τὸ γλωσσικὸ πρόβλημα, ἂν δὲν καθοδηγῆται ἀπὸ τὴν ἀρχαΐζουσα: «Μιὰ αἰτία, ποὺ κρατήθηκε σὲ τόση πολυαίωνη νεότητα ὁ ἀρχαῖος Ἑλληνικὸς πολιτισμός, εἶναι ἡ ἀδιάκοπη ἀναθεώρηση τῆς παραδόσεως καὶ ἀναπροσαρμογή του», καὶ συνεπῶς καὶ ἡ ἀναπροσαρμογὴ τοῦ μέσου ἔκφρασης τῆς παραδόσεως καὶ τοῦ πνεύματος, τῆς γλώσσας!

          Ὁ Παπαδιαμάντης εἶχε ὑποτάξει τὴ γλῶσσα στὴ ζωή, καὶ ὄχι τὴ ζωὴ στὴ γλῶσσα - γι’ αὐτὸ καὶ ἡ ἀρχαΐζουσα ἔκφραση ἦταν ἐξίσου ἀληθινὴ μὲ τὸ δημοτικὸ τραγούδι»!

(συνεχίζεται)

---

[1] ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ, Η νεοελληνική ταυτότητα, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 1978, σ.153.