Το μουσικό έργο του π. Σταύρου Παπαγαθαγγέλου Γ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

Η πείρα του παρελθόντος αξίζει να γίνει πράξη του σήμερα και του αύριο.  Πρέπει να μάθουμε τα παιδία μας να τραγουδάνε.  Πιστεύουμε ότι το Υπουργείο Παιδείας έχει καθήκον και χρέος να εντάξει τα τραγούδια αυτά μέσα στην εκπαίδευση για να ποτίζονται τα Ελληνόπουλα, όχι με τα ανούσια και νερόβραστα τραγουδάκια που μέχρι τώρα μαθαίνουνε, αλλά με τα καθάρια νάματα της παράδοσής μας.

Παράλληλα τα τραγούδια που περιέχονται στο βιβλίο «Δεν Ξεχνώ» μπορούν να εκτελεστούν από οποιεσδήποτε χορωδίες σχολικές, ερασιτεχνικές ή επαγγελματικές. Από μαθητές και καθηγητές μουσικής αλλά και από οποιοδήποτε Ελληνόπουλο ακούει απλά τις διάφορες ηχογραφήσεις των τραγουδιών αυτών και εύκολα μπορεί να τα μάθει.  Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη δυσκολία για να απομνημονεύσει κάποιος τα τραγούδια αυτά αλλά ο ίδιος πόθος και ζήλος, η ίδια αγάπη για την Πίστη και την Πατρίδα που έχει και ο ποιητής και συνθέτης των έργων αυτών.

(συνεχίζεται)

Το μουσικό έργο του π. Σταύρου Παπαγαθαγγέλου B΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

Το τελευταίο απαύγασμα της μακροχρόνιας πείρας του είναι το βιβλίο «Δεν Ξεχνώ», στο οποίο είχα την τιμή να γράψω την εισαγωγή. Πολλά από τα τραγούδια του παρόντος βιβλίου βλέπουν για πρώτη φορά το φώς της δημοσιότητος.  Το μέρος για την πατρίδα και τον αγώνα είναι μια επιλογή από τα τραγούδια που χρησιμοποιήθηκαν για την πνευματική αφύπνιση των παιδιών της ΟΧΕΝ το 1946-47 και πιο μετά.  Τα τραγούδια αυτά έστελνε ο σεβαστός πατέρας Σταύρος και στις υπόλοιπες ΟΧΕΝ, τα οποία και συνέχεια διδάσκονταν.  Με τα τραγούδια αυτά προσπαθούσε να συντηρήσει τα ιδανικά Θρησκεία-Οικογένεια-Πατρίδα στις καρδιές των παιδιών, πράγμα που το πέτυχε.

Τα τραγούδια αυτά επειδή τα έγραφε ο ίδιος αφού πρώτα τα τραγουδούσε έχουν το γνώρισμα της απλής μουσικής γραμμής και της εύκολης απομνημόνευσης.  Η προσφορά των τραγουδιών αυτών υπήρξε πολύ μεγάλη στην εποχή τους.  Ετοίμασε τις ψυχές των παιδιών για την πίστη πρώτα και τον αγώνα για την Ένωση της Κύπρου με την μητέρα Ελλάδα.

(συνεχίζεται)

Το μουσικό έργο του π. Σταύρου Παπαγαθαγγέλου Α΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

 

Αισθάνομαι ιδιαίτερη χαρά που μου δίνεται απόψε η ευκαιρία να μιλήσω για το μουσικό έργο του πνευματικού μου πατέρα Σταύρου Παπαγαθαγγέλου.  Συνάμα όμως νοιώθω το βάρος μιας ολόκληρης μουσικής κληρονομίας που ήδη έχει κλείσει περισσότερο από μια πεντηκονταετία να βαραίνει τους ώμους μας αφού μας έχει κληροδοτήσει από το πλούσιο παρελθόν του πνευματικού αυτού γίγαντα της Εκκλησίας και της Πατρίδας.

Είχα την ευκαιρία να συμμετάσχω για πρώτη φορά στην ηχογράφηση του δίσκου «Πάντα Μπροστά» το 1980, παίζοντας κιθάρα καθώς και αργότερα στην ηχογράφηση της κασέτας «Εθνικά Σαλπίσματα».  Επίσης, συνόδευσα τον πατέρα Σταύρο σε διάφορες κατά καιρούς εκδηλώσεις στο πιάνο. Ένα πράγμα είναι που διακρίνει το πρόσωπο του σεβαστού μας πατέρα. Η γνησιότητα και πηγαία εκφραστικότητα της μουσικής του.  Απλότητα, παλμός και ζωντάνια είναι τα χαρακτηριστικά των συνθέσεων του τιμωμένου στην αποψινή εκδήλωση.

Τα βιβλία:  «Για της καρδιάς το πύρωμα», «Θεέ μου να ξημέρωσεν», «Με τα πουλιά» και το «Πάντα Μπροστά» είναι δείγματα ανεπανάληπτης μουσικής σύλληψης και έμπνευσης που λίγοι μπορούν να φτάσουν, αφού ελάχιστοι μουσικοί είναι αυτοί που παραμένουν απλοί και ανεπιτήδευτοι μπροστά στον πειρασμό του εξεζητημένου και επιτηδευμένου.

(συνεχίζεται)

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης H΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

Οι ματαιολογίες περισσεύουν μπροστά σ’  αυτό το οφθαλμοφανές γεγονός, που δείχνει την αρνητική θέση του μπροστά στην ματαιότητα του πλούτου και της δόξας.

        Κλείνουμε τη μελέτη με λίγα λόγια του Φώτη Κόντογλου, γιατί πιστεύουμε ότι η μεγάλη αυτή λογοτεχνική προσωπικότητα πρέπει να τιμάται και να εκτιμάται από αντάξια της ζωής και του έργου της πρόσωπα: «Όσο περνά ο καιρός, ολοένα ξεθωριάζουνε οι μεγάλοι άντρες κι οι λογής – λογής αποθεωμένοι.  Πλην ο Παπαδιαμάντης γίνεται ολοένα πιο ζωντανός, πιο αληθινός, πιο αγαπημένος, πιο ζωογόνος μέσα στις ψυχές, ντυμένος στολήν αφθαρσίας.  Γιατί είναι ένα κλαδί αμάραντον από το πολύκλωνο δέντρο της Ορθοδοξίας, που το φύτεψε ο Χριστός, για να είναι χλωρό και ανθισμένο στον αιώνα…  Ο Παπαδιαμάντης είναι η Ελλάδα κι η Ορθοδοξία, που η δύναμή της πληθαίνει με τη φτώχεια, με την αγωνία, με τα μαρτύρια».⁶

        «Εις μνημόσυνον αιώνιον έσται δίκαιος».

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης Z΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

Ε.     Το πραγματικό νόημα της πενίας του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

        Ο Παπαδιαμάντης δεν είχε πιαστεί από τα πλοκάμια του συβαριτισμού του μαμωνά, αλλ’  εμπλούτιζε «εις Θεόν».

        «Γεννήθηκε φτωχός, έζησε φτωχός και πέθανε φτωχός».  Ήτανε φτωχός σωματικά, αλλά δεν είχε ούτε τον καημό και την λαχτάρα του πλούτου.  Ήτανε τύπος του Χριστού, του αρχηγού των φτωχών και παραπεταμένων.

        «Απόδειξη», από τις ασυνήθιστες, είναι η οργάνωση γιορτής προς τιμήν του Παπαδιαμάντη.  Την οργανώσανε θαυμαστές και φίλοι, λογοτέχνες και άνθρωποι κοσμικοί.  Κι ορίσανε μάλιστα την πριγκίπισσα Μαρία Βοναπάρτη, σύζυγο του Πρίγκιπα Γεωργίου, να είναι επικεφαλής του γιορτασμού που θα γινότανε στην αίθουσα του Παρνασσού.  Ποιος λογοτέχνης, ή ποιος άνθρωπος που θα βρισκότανε στην απαθλιωμένη κατάσταση του Παπαδιαμάντη, δε θ΄ αντίκριζε τούτη τη μοναδική ευκαιρία;…  Κι όμως!  Όλοι οι σημαντικοί άνθρωποι στην αίθουσα, εκτός από ένα:  τον ίδιο τον τιμώμενο τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.  Τον αναζητήσανε παντού, αλλά δεν τον βρήκανε πουθενά.  Έτσι η γιορτή έγινε δίχως τον Παπαδιαμάντη, γιατί κανένας δεν μπορούσε να υποψιαστεί πως ο Παπαδιαμάντης αρνήθηκε το χειροκρότημα και το λιβανωτό των τρανών και των σπουδαίων, για να περάσει την ίδια ώρα στο σπίτι ενός φτωχού μανάβη, του Νικόλα του Μπούκη, που ο Παπαδιαμάντης έψελνε συχνά στο σπίτι του κι η μικρούλα η κόρη του Μπούκη, η Αγγελικούλα, τον άκουγε με κατάνυξη, ονομάζοντας τις ψαλμωδίες του Παπαδιαμάντη «Τα τραγούδια του Θεού»…⁵

(συνεχίζεται)

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης ΣΤ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

        Αλλά!  «Η κατάργηση της διδασκαλίας των αρχαίων στα σχολεία είναι μια ριζική υπονόμευση αυτού του επιτεύγματος»⁴.  Η δημοτική ξεκομμένη από την αρχαϊζουσα είναι ένα καράβι στο πέλαγο χωρίς φάρο!  Η δημοτική δε λύνει το γλωσσικό πρόβλημα, αν δεν καθοδηγείται από την αρχαϊζουσα:  «Μια αιτία, που κρατήθηκε σε τόση πολυαίωνη νεότητα ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός είναι η αδιάκοπη αναθεώρηση της παραδόσεως και αναπροσαρμογή του» και συνεπώς και η αναπροσαρμογή του μέσου έκφρασης της παραδόσεως και του πνεύματος, της γλώσσας!

        Ο Παπαδιαμάντης «είχε υποτάξει τη γλώσσα στη ζωή και όχι τη ζωή στη γλώσσα – γι΄ αυτό και η αρχαΐζουσα έκφραση ήτανε εξίσου αληθινή με το δημοτικό τραγούδι!».

(συνεχίζεται)

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης E΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

Δ.     Η γλώσσα του Παπαδιαμάντη κι η σύγχρονη Παιδεία.

        Ο ιδιόμορφος εκφραστικός χαρακτήρας του Παπαδιαμάντη καθιστά το λόγο του πολύ γλαφυρό.  Για την κατανόηση των διηγημάτων του σε βάθος χρειάζεται η εξάσκηση στην «ανάγνωση» αρχαίων συγγραφέων από το πρωτότυπο· γιατί η μετάφραση δεν εξασκεί το μυαλό μας, αλλά μας καθιστά, τις περισσότερες φορές, παθητικούς δέκτες οποιασδήποτε συνθηματολογίας!

        Η αρχαία ελληνική γλώσσα οδηγούσε το μεγάλο διηγηματογράφο.  Υπάρχουν  γλωσσικά στοιχεία έκφρασης και από την αρχαϊζουσα τόσο στα έργα του όσο και δε άλλα γραπτά κείμενα (όπως επιστολές).  Είχε αφομοιώσει τα ενεργά στοιχεία της αρχαίας γλώσσας.

        Ότι ήτανε πρόμαχος της «Καθαρεύουσας» δε διαφαίνεται από πουθενά.  Η Καθαρεύουσα που κατασκευάστηκε από τον Κοραή στο γραφείο του, στο Παρίσι, ήτανε ψεύτικη γλώσσα.  Ότι καταργήθηκε από τα σχολεία και πρόσφατα (1976) από τα δημόσια έγγραφα, είναι ένα μεγάλο βήμα της Παιδείας προς την άρση του διχασμού, που ξεκινά από την πολιτική και επεκτείνεται και στην γλώσσα· οι αρχαϊζοντες θεωρούνταν οι «εθνικόφρονες», ενώ οι δημοτικιστές οι «αριστεροί».

(συνεχίζεται)

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης Δ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

Η θεολογία του Παπαδιαμάντη, όπως φαίνεται μέσα από τα διηγήματά του, είναι η θεολογία της Μεταμορφώσεως, της λειτουργικής αλλοιώσεως ενός λαού σε σώμα Χριστού.  Εικονογραφεί ο Παπαδιαμάντης κάτω από ταπεινό κι απέριττο ένδυμα αυτή την πραγματικότητα έχοντας ταυτόχρονα σαφέστατη επίγνωση ότι επέρχεται ραγδαία η διάβρωσή της.  Ο Ευρωπαϊκός διαφωτισμός είχε αφήσει τους πάντες γύρω του σε εκστατικό παραλήρημα, κι ο Παπαδιαμάντης αντιτάσσει σ΄ αυτή την έκσταση τις ταπεινές μορφές των τελευταίων αληθινών ανθρώπων που αξιώθηκε να ψηλαφήσει μέσα στο Ορθόδοξο ήθος του νησιού του.  Φιλακόλουθες γριούλες του νησιού, απλοϊκοί παπάδες, τσοπάνηδες και βαρκάρηδες, παράνομοι και μέθυσοι, παρουσιάζονται όλοι δικαιωμένοι κι αγιασμένοι μέσα στην Εκκλησία που ακόμα λειτουργεί σωστά.

        «Ο Παπαδιαμάντης τραγουδούσε τους φτωχούς και το έργο του στάθηκε το μεγάλο χρονικό της Ελληνικής φτωχολογίας»³

(συνεχίζεται)

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης Γ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Γ.     Το έργο του Παπαδιαμάντη

        Ο Παπαδιαμάντης έγραφε κυρίως διηγήματα.  Τα μυθιστορήματά του, όπως «Οι Έμποροι των Εθνών», ή «Η Γυφτοπούλα», χωρίς μεγάλη λογοτεχνική αξία, είναι ένα ξέσπασμα του ψυχικού του κόσμου κατά της Αρχαιοπληξίας και της Ρωμαιοκαθολικής Δύσης.

        Μεγαλούργησε όμως σαν διηγηματογράφος.  Τα διηγήματά του υπολογίζονται σε διακόσια.  «Τα αριστουργήματα του είναι μερικά από τα σκιαθίτικα διηγήματά του, όπως είναι το «Όνειρο στο κύμα», «Υπο την Βασιλικήν δρύν», «Φτωχός Άγιος», «Νοσταλγός» κ.α.  Στα αριστουργήματά του κατατάσσεται και το μεγάλο διήγημά του (νουβέλλα) «Η Φόνισσα», που μερικοί το θεωρούν το ανώτερο από όλα του»²

(συνεχίζεται)

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης B΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

Β.    Η ζωή του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.

        Ο Παπαδιαμάντης ήτανε γέννημα και θρέμμα της λαϊκής πνευματικότητας κι ευλάβειας του Ελληνικού χώρου προτού «βελτιωθεί» και «διαφωτιστεί».  Γνώριζε καλά τα πατερικά κείμενα και προπαντός το Ορθόδοξο λειτουργικό τυπικό (Το έμαθε όταν, νέος είκοσι δύο χρόνων, πήγε για λίγο καιρό στην χερσόνησο του Αγίου Όρους).  Παραμένει ίσαμε σήμερα ένας από τους σημαντικότερους θεολόγους του Νεότερου Ελληνισμού, στον οποίο δίκαια δόθηκε ο χαρακτηρισμός «Ο Άγιος των Ελληνικών Γραμμάτων».

        Κι ήτανε μια πραγματικά αγία ψυχή ο Παπαδιαμάντης.  Ασκητής σωστός.  Δίκαια του δόθηκε και το προσωνύμιο ο «κοσμοκαλόγερος».  Αγαπούσε τις ακολουθίες όσο ελάχιστοι.

        Γι΄ αυτό δεν είναι παράξενο ότι τον απέρριψαν οι σύγχρονοί του και η κατοπινή γενιά που ήτανε άνθρωποι ψωριασμένοι από την Ευρωπαϊκή διανόηση, ακαδημαϊκοί, θεολόγοι, λόγιοι, διαφωτιστές κι ένα σωρό άλλοι εκπρόσωποι της νεοελληνικής νεοειδωλολατρείας.

         Χαρακτηριστικά της ευλάβειας και της ασκητικότητάς του είναι τα τελευταία γεγονότα της ζωής του.  Ο Παπαδιαμάντης, όταν ήτανε ετοιμοθάνατος στις 3 Ιανουαρίου του 1911, κάλεσε τον ιερέα, ζήτησε να μεταλάβει και να του διαβάσουν την προσευχή των μεγάλων αμαρτωλών που μετανοούν.  Ύστερα από λίγο έγειρε την κεφαλή του ψάλλοντας – δηλαδή ευχαριστώντας – το δοξαστικό της ενάτης ώρας των Θεοφανείων:  «Την χείρα σου την αψαμένην την ακήρατον κορυφήν του Δεσπότου…».

(συνεχίζεται)

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης A΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Α.    Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και το αναμορφωτικό κίνημα των Κολλυβάδων.

        Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης είναι μια μεγάλη λογοτεχνική φυσιογνωμία του Ελλαδικού χώρου και σαν τέτοια πρέπει να τη δούμε μέσα στα σωστά πλαίσια.

        Ο καθορισμός της χρονολογίας που γεννήθηκε, 1851, ή του τόπου που τον γέννησε, Σκιάθος, δεν είναι τόσο απαραίτητα, όσο ο καθορισμός του πνευματικού χώρου που τον γέννησε.  Ο Παπαδιαμάντης ήτανε πνευματικός γόνος των Κολλυβάδων.

        Το κίνημα των Κολλυβάδων ήταν ένα πνευματικό κίνημα του δευτέρου μισού του 18^ου αι. και των πρώτων δεκαετιών του 19^ου αι. στο Άγιον Όρος.  Φαινομενικά του αιτήματα ήτανε η τέλευση των μνημοσύνων την ημέρα του Σαββάτου, στην ουσία όμως ήθελε κι αγωνίστηκε για την Ορθόδοξη Παράδοση, την Βιβλική, την Εκκλησιαστική, την Αγιοπατερική.

        Ένα πνευματικό τέκνο κι ανάστημα των Κολλυβάδων (Αθανάσιος Πάριος, Άγιος Μακάριος Νοταράς, Όσιος Νικόδημος ο Αγιορείτης) είναι ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.  Το ότι έγινε ο «θεμελιωτής του θρησκευτικού διηγήματος εις την Ελλάδα» αυτό το οφείλει κυρίως σε δύο παράγοντες:  Στο θρησκευτικό περιβάλλον της οικογένειας του - ο πατέρας του ήτανε ιερέας - και στην ατμόσφαιρα των Κολλυβάδων που γνώρισε.  «Αι αγρυπνίαι εις τον Ι.Ναόν του Αγίου Ελισσαίου μετά του παπά Ν. Πλανά και του κύκλου των φιλακολούθων και των απλοϊκών αποδεικνύουν την αυστηράν παραδοσιακήν θέσιν του».¹

(συνεχίζεται)

Οι απόστολοι Βαρνάβας και Παύλος στην Κύπρο Θ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

 

1. Οι απαρχές του χριστιανισμού στην Κύπρο

Το ξεκίνημα του χριστιανισμού στην Κύπρο αποτελεί σταθμό και ορόσημο στην εκκλησιαστική ιστορία ειδικά, αλλά και πιο γενικά στην πολιτιστική ανάπτυξη του νησιού. Οι απαρχές του χριστιανισμού στην Κύπρο συμβάλλουν σημαντικά στη διάδοση του λόγου του Θεού προς όλα τα έθνη.

2. Ο απόστολος Βαρνάβας

Ο απόστολος Λουκάς διέσωσε στις Πράξεις των Αποστόλων ένα σημαντικό μέρος από τη δράση του αποστόλου Βαρνάβα για τους εξής λόγους:

1. Ο απόστολος Βαρνάβας ήταν μια εξέχουσα μορφή της πρώτης χριστιανικής κοινότητας, και έχαιρε ιδιαίτερης αγάπης και εκτίμησης από τους αποστόλους.

2. Έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στη διάδοση του ευαγγελίου στον εθνικό κόσμο.

3. Ήταν γενναιόδωρη η οικονομική του προσφορά στην πρώτη χριστιανική κοινότητα και

4. Η προσφορά του αυτή παρουσιάζεται ως παράδειγμα προς μίμηση σε αντιδιαστολή με τη συμπεριφορά του Ανανία και της Σαπφείρας[1].

Ο απόστολος Βαρνάβας συμμετείχε ενεργά στη ζωή της πρώτης χριστιανικής κοινότητας των Ιεροσολύμων, που συγκροτήθηκε κυρίως κατά την ημέρα της Πεντηκοστής[2]. Μετά την Πεντηκοστή είναι η πρώτη φορά, που χρησιμοποιείται ο όρος «Παράκλητος – υιός παρακλήσεως» για τον Βαρνάβα (Πραξ. δ΄ ,36).

Τελικά, ο ισχυρισμός της σχολής της Τυβίγγης ότι δύο μόνον ηγέτες διακρίνονταν στον αρχέγονο χριστιανισμό, ο Πέτρος (ως αρχηγός των Ιουδαιοχριστιανών) και ο Παύλος (ως αρχηγός των Ελληνιστών χριστιανών), ελέγχεται ως ανακριβής. «Η μεγάλη προσφορά και ιδιαίτερη διάκριση του Βαρνάβα στην πρώτη Εκκλησία δείχνει ότι ο Κύπριος λευίτης δεν ήταν ένας απλός βοηθός και ακόλουθος του Παύλου, αλλά εφάμιλλος του αποστόλου των εθνών»[3].

Η μαγεία στο πρόσωπο του μάγου Βαριησού συντρίβεται από τον χριστιανισμό, τον οποίο εκπροσωπούν οι απόστολοι και έτσι ο ανθύπατος Σέργιος Παύλος μεταστρέφεται στον χριστιανισμό.

Από την διήγηση αυτή των Πράξεων των Αποστόλων φαίνεται ξεκάθαρα ότι «η Κύπρος είναι ο πρώτος σταθμός της οργανωμένης ιεραποστολικής δράσης έξω από την Παλαιστίνη»[4]. Επίσης επιβεβαιώνεται η απρόσκοπτη πορεία του ευαγγελίου από τα Ιεροσόλυμα, που υπήρξε η αρχή του ευαγγελίου, μέχρι τη Ρώμη.

(συνεχίζεται)

---

[1] Βλ. όπ.π., σ 63. Πρβλ. Πράξ. ε, 1-11.

[2] Βλ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Απαρχές, σ. 64.

[3] Όπ.π., σ. 221.

[4] Όπ.π., σ. 222.

Οι απόστολοι Βαρνάβας και Παύλος στην Κύπρο Η΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(του Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

3. Το σχέδιο της Θείας Οικονομίας

Η αποστολή των δύο αποστόλων, Βαρνάβα και Παύλου, στην Κύπρο εντάσσεται από τον ευαγγελιστή Λουκά στο σχέδιο της Θείας Οικονομίας του Τριαδικού Θεού. Η συμμετοχή ολοκλήρου του σώματος της Εκκλησίας, τόσο στην εκλογή και αποστολή των ιεραποστόλων, όσο και στο έργο του ευαγγελισμού της Κύπρου και των εθνών γενικότερα, είναι φανερή.

Έτσι, ο τριαδολογικός και εκκλησιολογικός χαρακτήρας της διηγήσεως αποτελούν τις αφετηρίες για μια ορθόδοξη ερμηνεία της σχετικής διηγήσεως των Πράξεων των Αποστόλων. Το Άγιο Πνεύμα καθοδηγεί την Εκκλησία, και παραμένει σ’ αυτή από την ημέρα της Πεντηκοστής. Ο ευαγγελισμός των εθνών τελικά γίνεται μόνο μέσω της Εκκλησίας, και τίποτε δεν γίνεται χωρίς αυτή.

4. Η συντριβή της μαγείας

Μέσα στη διήγηση φαίνεται τελικά και η σύγκρουση και συντριβή της μαγείας στο πρόσωπο του μάγου Βαριησού από τους αποστόλους, οι οποίοι εκπροσωπούν τον χριστιανισμό. Στο τέλος της διήγησης, ως αποτέλεσμα, βλέπουμε τη μεταστροφή του ανθυπάτου Σεργίου Παύλου στον χριστιανισμό.

(συνεχίζεται)

Οι απόστολοι Βαρνάβας και Παύλος στην Κύπρο Ζ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

2. Η Θεολογία των Πράξεων των Αποστόλων

Ο ευαγγελιστής Λουκάς, με τη συγγραφή του βιβλίου των Πράξεων των Αποστόλων, αναδεικνύεται σε μεγάλο θεολόγο της Εκκλησίας μας. Δεν έχει απλά συλλέξει, ταξινομήσει και παραθέσει υλικό από την πρώτη ζωή των χριστιανών, αλλά με την έκθεση των γεγονότων, σε κάθε στίχο των Πράξεων, παραθέτει και μια θεολογία της Εκκλησίας μας. Αυτή η θεολογία των Πράξεων των Αποστόλων έχει τις βάσεις της και στηρίζεται στον ιστορικό πυρήνα των γεγονότων της ζωής της πρώτης Εκκλησίας. Σε καμία περίπτωση η θεολογία αυτή δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αυθαίρετο δημιούργημα του συγγραφέα των Πράξεων.

«Η φιλολογική ανάλυση του τίτλου των «Πράξεων των Αποστόλων» δεν αποδίδει το ουσιαστικό περιεχόμενό τους. Δεν πρόκειται για «πράξεις» δηλαδή κατορθώματα των αποστόλων ή μερικών από τους αποστόλους. Η θεολογική μόνο θεώρηση του τίτλου του βιβλίου οδηγεί στο ορθό συμπέρασμα ότι οι «Πράξεις των Αποστόλων» περιλαμβάνουν «Πράξεις» της Εκκλησίας με την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος»[i]. Το Άγιο Πνεύμα είναι αυτό, που πραγματικά φωτίζει, καθοδηγεί και ενδυναμώνει τους αποστόλους, για να μπορέσουν έτσι να διαδώσουν το ευαγγέλιο σε όλα τα έθνη, από τα Ιεροσόλυμα μέχρι τα πέρατα της γης.

(συνεχίζεται)

---

[i] Όπ.π., σ. 222.

Οι απόστολοι Βαρνάβας και Παύλος στην Κύπρο ΣΤ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

Η θεολογία της διηγήσεως των Πράξεων των Αποστόλων

1. Οι απόστολοι Βαρνάβας και Παύλος

Οι χριστιανοί μετά την Ανάσταση του Χριστού απετέλεσαν ανεξάρτητη κοινωνία από τη συναγωγή, γι’ αυτό και ονομάστηκαν Εκκλησία. Έτσι, ανεξάρτητα από τη λατρεία του Ναού και της Συναγωγής, άρχισε να διαμορφώνεται μια νέα λειτουργική ζωή[i]. Η Εκκλησία της Αντιόχειας είναι η πρώτη μεικτή χριστιανική κοινότητα, που συγκροτήθηκε από Ιουδαίους και εθνικούς. Γι΄ αυτό είχε μια πιο φιλελεύθερη οργάνωση από την Εκκλησία των Ιεροσολύμων[ii].

Στη διήγηση των Πράξεων των Αποστόλων ο απόστολος Βαρνάβας αναφέρεται πρώτος και τελευταίος ο Παύλος (Πράξ. ιγ΄ ,1). Ο ιερός Χρυσόστομος, ερμηνεύοντας το χωρίο αυτό, αναφέρει τα εξής χαρακτηριστικά: «Έτι Βαρνάβα πρώτον μνημονεύει· ούπω γαρ Παύλος ην λαμπρός, ούπω σημείον ουδέν ειργάσατο»[iii]. Το όνομα του αποστόλου των εθνών Παύλου τίθεται τελευταίο, γιατί δεν είχε ακόμη κάνει οτιδήποτε θαυμαστό σημείο, ούτε ήταν ακόμα λαμπρός ο Παύλος. Στο χωρίο αυτό των Πράξεων των Αποστόλων ο απόστολος Παύλος αναφέρεται ως προφήτης. Αυτή είναι η μοναδική περίπτωση στις Πράξεις, όπου γίνεται σαφής λόγος για τον απόστολο των εθνών Παύλο, ως προφήτη[iv].

(συνεχίζεται)

---

[i] Βλ. όπ.π., σ. 164.

[ii] Βλ. όπ.π., σ. 155.

[iii] ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ, Υπόμνημα εις τας πράξεις των αποστόλων, 27, PG 60, 205. Πρβλ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Απαρχές, σ. 159.

[iv] Βλ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Απαρχές, σ. 163.

Οι απόστολοι Βαρνάβας και Παύλος στην Κύπρο E΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

2. Ο Λευίτης Βαρνάβας

Ο ευαγγελιστής Λουκάς αναφέρει ότι ο Ιωσήφ-Βαρνάβας ήταν «Λευίτης Κύπριος τω γένει». Ως Λευίτης, άνηκε φυσικά στο ιουδαϊκό ιερατείο, και  είχε κτήμα το οποίο πούλησε για τις ανάγκες της πρώτης χριστιανικής κοινότητας των Ιεροσολύμων (Πράξ. δ΄, 37). Ο απόστολος Βαρνάβας, αν και Λευίτης, ήταν Κύπριος τω γένει, δηλαδή καταγόταν από την Κύπρο.

Όταν ο απόστολος Παύλος (Σαύλος) έφθασε στην Ιερουσαλήμ, προσπαθούσε να επικοινωνήσει και να προσκολληθεί στους μαθητές. Όλοι όμως τον φοβόντουσαν, γιατί δεν πίστευαν ότι είναι πράγματι μαθητής του Χριστού. Αλλά ο Βαρνάβας τον πήρε με εμπιστοσύνη, και τον οδήγησε στους αποστόλους. Τότε ο Σαύλος διηγήθηκε σ’ αυτούς πως είδε τον Κύριο στον δρόμο, και του μίλησε, και πως κήρυξε θαρραλέα τον Ιησού Χριστό (Πράξ. θ΄, 26-27). Στο παραπάνω απόσπασμα βλέπουμε ότι η προσπέλαση κάποιου στον στενό κύκλο των δώδεκα μαθητών, που ήσαν η ηγεσία της κοινότητας των Ιεροσολύμων, γινόταν μέσω του αποστόλου Βαρνάβα. Ο  Βαρνάβας αναδείχθηκε μεγάλη μορφή στον αρχέγονο χριστιανισμό, και είχε τη μεγαλύτερη διάκριση και αναγνώριση από τους αποστόλους.

Αναφέρεται στις Πράξεις των Αποστόλων ότι «εγένετο δε αυτούς ενιαυτόν όλον συναχθήναι εν τη εκκλησία και διδάξαι όχλον ικανόν, χρηματίσαι τε πρώτον εν Αντιόχεια τους μαθητάς Χριστιανούς» Πράξ. ια΄, 26).Για ένα ολόκληρο χρόνο οι δύο απόστολοι Βαρνάβας και Παύλος συμμετείχαν στις συγκεντρώσεις των πιστών της εκεί Εκκλησίας και δίδασκαν πλήθος πολύ. Εκεί δε στην Αντιόχεια για πρώτη φορά οι μαθητές του Χριστού ονομάστηκαν Χριστιανοί. Η δράση των δύο αποστόλων στην Αντιόχεια για ένα ολόκληρο χρόνο εγκαινίασε μια συστηματική ιεραποστολική δράση στα έθνη. Οι δύο απόστολοι γίνονται σύνδεσμος των εξ εθνών χριστιανών της Αντιόχειας με τους χριστιανούς των Ιεροσολύμων, στην περίπτωση της μεταφοράς της λογίας. Μεταφέρουν το μήνυμα αγάπης των Ελληνιστών χριστιανών προς τους Ιουδαίους χριστιανούς[i].

Ο ευαγγελιστής Λουκάς, ως συγγραφέας του βιβλίου των Πράξεων των Αποστόλων, ονομάζει τον Βαρνάβα μαζί με τον Παύλο «Αποστόλους», λόγω της ιεραποστολικής τους δράσεως προς τα έθνη. Η μοναδική περίπτωση μέσα στο βιβλίο των Πράξεων, που αποδίδεται ο όρος «Απόστολος» και σε άλλους, εκτός από τους δώδεκα, είναι στην περίπτωση του Βαρνάβα και του αποστόλου των εθνών Παύλου.

(συνεχίζεται)

---

[i] Βλ. όπ.π., σ. 71.

Οι απόστολοι Βαρνάβας και Παύλος στην Κύπρο Δ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

Η εξέχουσα μορφή του αποστόλου Βαρνάβα

1. Το κύρος και η αίγλη του αποστόλου Βαρνάβα

Ο απόστολος Βαρνάβας υπήρξε εξέχουσα μορφή στον ελληνιστικό χριστιανικό κύκλο των μαθητών, μέχρις ότου αναδειχθεί ο Παύλος και συνεχίσει το έργο της ιεραποστολής στα έθνη. Ο απόστολος Βαρνάβας διατηρεί το κύρος και την αίγλη του ακόμη και κατά τη διάρκεια της κοινής ιεραποστολικής δράσης του Βαρνάβα και Παύλου. Αυτό το βλέπουμε από τα εξής περιστατικά:

α. Ο Κύπριος απόστολος μεσολαβεί, για να παρουσιαστή ο πρώην διώκτης του χριστιανισμού Παύλος στους αποστόλους  (Πράξ. θ΄ , 27).

β. Το όνομα του αποστόλου Βαρνάβα προτάσσει και ακολουθεί το όνομα του Παύλου. Αυτό δείχνει τη διάκριση του Βαρνάβα και την αναγνώριση της προσφοράς του από την πρώτη χριστιανική κοινότητα των Ιεροσολύμων. Ο απόστολος Παύλος δεν είχε να επιδείξει ακόμη ανάλογο έργο.

γ. Στους κατοίκους των Λύστρων προκάλεσε μεγάλη εντύπωση η παρουσία και δράση των δύο ιεραποστόλων στον τόπο τους. Αναφέρεται σχετικά ότι «εκάλουν τε τον Βαρνάβαν Δία, τον δε Παύλον Ερμήν» (Πράξ. ιδ΄ , 12).

δ. Οι απόστολοι Βαρνάβας και Παύλος είχαν κοινό ιεραποστολικό έργο προς τα έθνη. Στις Πράξεις των Αποστόλων προτάσσεται το όνομα του Βαρνάβα και ύστερα του Παύλου, ως απεσταλμένων της αποστολικής συνόδου προς τους εξ εθνών χριστιανούς στην Αντιόχεια. Αναφέρεται σχετικά: «Έδοξεν ημίν γενομένοις ομοθυμαδόν εκλεξαμένοις άνδρας πέμψαι προς υμάς συν τοις αγαπητοίς ημών Βαρνάβα και Παύλω, ανθρώποις παραδεδωκόσι τας ψυχάς αυτών υπέρ του ονόματος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού» (Πραξ. ιε΄, 25-26).

ε. Ακόμη και μετά από τον παροξυσμό και χωρισμό των δύο αποστόλων Παύλου και Βαρνάβα λόγω του Μάρκου (Πράξ. ιε΄39 ), ο τελευταίος συνεχίζει την ιεραποστολική δράση του παράλληλα και ανεξάρτητα από τον Παύλο[i].

(συνεχίζεται)

---

[i] Βλ. όπ.π., σ. 66.

Οι απόστολοι Βαρνάβας και Παύλος στην Κύπρο Γ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

3. Αντικατάσταση του παλαιού με νέο όνομα

Το παλιό όνομα του Βαρνάβα Ιωσήφ ή Ιωσής χρησιμοποιήθηκε μόνο μια φορά στις Πράξεις των Αποστόλων. Το νέο όνομα Βαρνάβας αντικατέστησε πλήρως το παλαιό, και χρησιμοποιείται πάντοτε από τον Λουκά και τον Παύλο στις επιστολές του. Η χρησιμοποίηση ενός νέου ονόματος, αφού αντικαθίσταται το παλαιό, παρουσιάζεται και σε άλλες περιπτώσεις στην Καινή Διαθήκη[i].

4. Συμμετοχή του κυπριακού στοιχείου στον αρχέγονο χριστιανισμό

Ο απόστολος Βαρνάβας πρέπει να γνώρισε προσωπικά τον Χριστό, και συμμετείχε επίσης στο ιεραποστολικό έργο, το οποίο ανέθεσε στους εβδομήκοντα αποστόλους ο Κύριος, αφού, σύμφωνα με τον Εγκώμιον, υπήρξε ο «πρώτος και έξαρχος και κορυφαίος» των εβδομήκοντα αποστόλων. Επομένως η συμμετοχή του κυπριακού στοιχείου στον αρχέγονο χριστιανισμό χρονολογείται από την εποχή της επί γης παρουσίας του Κυρίου. Ο απόστολος Βαρνάβας συμμετείχε ενεργά στη ζωή της πρώτης χριστιανικής κοινότητας των Ιεροσολύμων, που συγκροτήθηκε κυρίως κατά την ημέρα της Πεντηκοστής[ii]. Οι απόστολοι γνώριζαν πριν από τη μέρα της Πεντηκοστής τον Βαρνάβα, οπότε κατά το χρονικό διάστημα της συνεργασίας του μαζί του διαμόρφωσαν μια συγκεκριμένη γνώμη για το πρόσωπο του αποστόλου, την οποία εξέφρασαν με τον τίτλο «υιός παρακλήσεως».

5. Σύγχυση δύο ονομάτων

Έχει επικρατήσει κάποια σύγχυση μεταξύ των ονομάτων Ιωσήφ-Βαρνάβα και Ιωσήφ-Βαρσαββά· πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικά πρόσωπα. Υπάρχει μάλιστα και μια αρχαία παράδοση, κατά την οποία ο Βαρνάβας μπορούσε να ήταν υποψήφιος μεταξύ των δύο, από τους οποίους ο ένας θα αντικαθιστούσε τον Ιούδα.

(συνεχίζεται)

---

[i] Βλ. όπ.π.

[ii] Βλ. όπ.π., σ. 64.

Οι απόστολοι Βαρνάβας και Παύλος στην Κύπρο B΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Το όνομα του  αποστόλου Βαρνάβα

1. Ο ιστορικός και θεολογικός χαρακτήρας της διηγήσεως

Μερικοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι Πράξεις των Αποστόλων δεν είναι ιστορικό βιβλίο. Ο ευαγγελιστής Λουκάς κατ’ αυτούς δεν είναι ιστορικός, αλλά θεολόγος, και υποστηρίζουν πως οι Πράξεις των Αποστόλων είναι επινόηση του ιδίου[i]. Άλλοι θεωρούν ότι ο ευαγγελιστής Λουκάς είναι ιστορικός. Το πρόβλημα αν ο ευαγγελιστής Λουκάς είναι θεολόγος, ιστορικός ή και τα δύο έχει απασχολήσει γενικά την έρευνα πολλών καινοδιαθηκολόγων.

 

2. Το όνομα του Αποστόλου Βαρνάβα

Ο ευαγγελιστής Λουκάς στο δ΄ κεφάλαιο των Πράξεων των Αποστόλων αναφέρει ότι ο απόστολος Βαρνάβας είχε ένα κτήμα, το οποίο επώλησε, και έδωσε, και έδωσε τα χρήματα στους αποστόλους. Μεταφράζει το όνομα Βαρνάβας με το «υιός παρακλήσεως»: Ιωσής δε ο επικληθείς Βαρνάβας υπό των αποστόλων, ο εστί μεθερμηνευόμενον υιός παρακλήσεως, Λευίτης, Κύπριος τω γένει» (Πραξ. δ΄ , 36).

Το όνομα Βαρνάβας είναι αραμαϊκό, και προέρχεται από τη λέξη «Βαρ», που σημαίνει υιός, και τη ρίζα «Νεβουά», από την οποία παράγεται και η λέξη «Νεβί», που σημαίνει προφήτης. Ο ιερός συγγραφέας λοιπόν δεν μετέφρασε κατά λέξη το όνομα Βαρνάβας, αλλά απέδωσε τη θεολογική και ιστορική του σημασία, ότι δηλαδή ο Απόστολος Βαρνάβας είναι υιός παρηγοριάς και ενισχύσεως[ii].

Η ερμηνεία του ονόματος του Βαρνάβα με το «υιός παρακλήσεως» είναι ένας σημιτισμός. Παρόμοιες εκφράσεις υπάρχουν στα ευαγγέλια: «τους υιούς του νυμφώνος» (Λουκ. ε΄ , 34), «υιός ειρήνης» (Λουκ. ι΄, 6), «οι υιοί του αιώνος τούτου» (Λουκ. ιστ΄, 8 και κ΄, 34). Η ερμηνεία του ονόματος Βαρνάβας πιθανόν να καταχωρίστηκε στο κείμενο από τη πηγή του. Το σίγουρο είναι ότι εκφράζει κάποιο, ο οποίος παρακαλεί, και αυτός είναι συνήθως ο προφήτης.

Η προσφορά των χρημάτων για την κάλυψη των αναγκών της πρώτης χριστιανικής Εκκλησίας είναι όντως έργο παρακλήσεως. Επομένως ο ευαγγελιστής Λουκάς, ως συγγραφέας των Πράξεων των Αποστόλων, ορθά απέδωσε την ονομασία Βαρνάβας με το «υιός παρακλήσεως», γιατί πραγματικά εκφράζει το πνευματικό και κοινωνικό έργο του ευαγγελιστή. Τονίζει τέλος το γεγονός της εισόδου του αποστόλου Βαρνάβα στο λειτούργημα του προφήτη και διδασκάλου[iii].

(συνεχίζεται)

---

[i] Χρήστου Οικονόμου, Οι απαρχές του χριστιανισμού στην Κύπρο, έκδ. Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου, Λευκωσία 1991, σ. 57.

[ii] Βλ. όπ.π., σ. 61.

[iii] Βλ. όπ.π., σ. 62.