Παπαδιαμάντης καὶ Ὀρθοδοξία Ε΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Πίνακας: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

          Ὁ μοναχός, ὅπως λέγουν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, πρέπει νὰ ἔχῃ καὶ νὰ φυλάττῃ τρεῖς ἀρετές: τὴν παρθενία, τὴν ἀκτημοσύνη καὶ τὴν ὑπακοή.

          Μὲ τὴν παρθενία νικᾷ τὶς σαρκικὲς ἐπιθυμίες καὶ ὀρέξεις, ποὺ ἐμφωλεύουν βαθιὰ μέσα στὴν ἀνθρώπινη φύση καὶ οὐσία καὶ τραβοῦν τὸν ἄνθρωπο πρὸς τὰ κάτω, πρὸς τὰ γήϊνα καὶ ὑλικά. Μὲ τὴν ἀκτημοσύνη ὁ μοναχὸς νικᾷ τὸ μεγαλύτερο πάθος, ὅπως τὸ ὀνομάζει ὁ ῞Αγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, καὶ τὸ ὁποῖο εἶναι ἡ φιλαργυρία - ἡ ἀγάπη πρὸς τὰ χρήματα καὶ τὰ πλούτη του κόσμου τούτου. Μὲ τὴν ὑπακοὴ ὁ ἀληθινὸς καὶ πραγματικὸς μοναχὸς νικᾷ τὴ φιλοδοξία, τὴν κενοδοξίαν καὶ ὅλα τὰ συναφῆ πάθη, ποὺ ἐμφωλεύουν μέσα στὸ λογιστικὸ μέρος της συνειδήσεώς μας.

          Στὸν Παπαδιαμάντη μερικοὶ ἀπένειμαν τὴν προσωνυμία «ὁ ἐν κόσμῳ Καλόγηρος» ἢ «κοσμοκαλόγερος». Καὶ πράγματι ἦταν τέτοιος.

          Κάποτε ἡ μητέρα τοῦ Παπαδιαμάντη, ἡ ᾿Αγγελικὴ ἡ Γκιουλώ, ὅπως τὴν φώναζαν, κόρη τοῦ ᾿Αλεξάνδρου Μωραϊτίδη, καταγομένη ἀπὸ ἀρχοντικὴ οἰκογένεια τοῦ νησιοῦ, ἐρώτησε τὸν μικρὸ ᾿Αλέξανδρο τί ἤθελε νὰ γίνῃ σὰν μεγαλώσει καὶ ἐκεῖνος ἀπερίφραστα ἀπάντησε πὼς θὰ γίνῃ κοσμοκαλόγηρος!

          Ὁ Παπαδιαμάντης ἦταν γέννημα καὶ θρέμμα τῆς λαϊκῆς πνευματικότητας καὶ εὐλάβειας τοῦ Ἑλληνικοῦ χώρου, προτοῦ «βελτιωθεῖ» καὶ «διαφωτιστεῖ». Γνώριζε καλὰ τὰ πατερικὰ κείμενα, καὶ προπαντὸς τὸ ᾿Ορθόδοξο λειτουργικὸ τυπικό. (Τὸ ἔμαθε, ὅταν, νέος εἴκοσι δύο χρόνων, πῆγε γιὰ λίγο καιρὸ στὴ χερσόνησο τοῦ Ἁγίου ῎Ορους). Παραμένει ἴσαμε σήμερα ἕνας ἀπὸ τοὺς σημαντικώτερους Θεολόγους τοῦ Νεώτερου Ἑλληνισμοῦ, στὸν ὁποῖο δίκαια δόθηκε ὁ χαρακτηρισμὸς «Ὁ ῞Αγιος τῶν Ἑλληνικῶν Γραμμάτων».

          Καὶ ἦταν μία πραγματικὰ ἁγία ψυχὴ ὁ Παπαδιαμάντης. ᾿Ασκητὴς σωστός. Δίκαια τοῦ δόθηκε τὸ προσωνύμιο ὁ «κοσμοκαλόγερος». ᾿Αγαποῦσε τὶς ἀκολουθίες, ὅσο ἐλάχιστοι. Γι’ αὐτὸ δὲν εἶναι παράξενο ὅτι τὸν ἀπέῤῥιψαν οἱ σύγχρονοί του καὶ ἡ κατοπινὴ γενιά, ποὺ ἦταν ἄνθρωποι ψωριασμένοι ἀπὸ τὴν Εὐρωπαϊκὴ διανόηση, ἀκαδημαϊκοί, θεολόγοι, λόγιοι διαφωτιστὲς καὶ ἕνα σωρὸ ἄλλοι ἐκπρόσωποι τῆς νεοελληνικῆς νεοειδωλολατρίας.

(συνεχίζεται)