Ὑμνολογία, ἐκκλησιαστικὴ μουσικὴ καὶ ποιμαντικὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας Α΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Πίνακας: Χριστόδουλου Βασιλειάδη) 

Ἡ ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας μᾶς εἶναι πολὺ πλούσια καὶ γεμάτη ἀπὸ ὑψηλὰ νοήματα, ὅπως καὶ ὅλες οἱ ἐκκλησιαστικὲς τέχνες. Πιὸ κάτω θὰ δοῦμε μὲ ποιὸ τρόπο οἱ ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας, ἐπίσκοποι καὶ ἱερεῖς, μποροῦν νὰ χρησιμοποιήσουν τὴν ὑμνολογία καὶ τὴν ἐκκλησιαστικὴ μουσικὴ στὸ ποιμαντικό τους ἔργο.

Ἀρχικὰ θὰ μπορούσαμε νὰ διαπιστώσουμε πῶς μὲ τὴν ἐκκλησιαστικὴ ποίηση οἱ ὑμνογράφοι ἐκφράζουν τὰ ὀρθόδοξα δόγματα καὶ γενικὰ τὴ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας. Στὸν μικρὸ ἐσπερινὸ[i] κάθε ἤχου ὑπάρχουν τὰ λεγόμενα Δογματικὰ Θεοτοκία, τὰ ὁποῖα, ὅπως τὸ λέγει καὶ ἡ λέξη, περιέχουν δογματικὲς ἀλήθειες τῆς Ἐκκλησίας μας. Τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ μὲ τὰ πρῶτα Θεοτοκία στὸν ἑσπερινὸ κάθε ἤχου[ii]. Ἔτσι μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο οἱ πιστοὶ μποροῦν εὔκολα καὶ ἀβίαστα νὰ μάθουν τὰ δόγματα τῆς Ἐκκλησίας.

(συνεχίζεται)

---

[i] Ὁ μικρὸς ἑσπερινὸς κάθε ἤχου τελεῖται τὸ ἀπόγευμα τοῦ Σαββάτου, ὅταν πρόκειται τὸ βράδυ τῆς ἴδιας μέρας νὰ τελεστεῖ ἀργυπνία.

[ii] Βλ. Πρῶτο θεοτοκίο τοῦ Ἃ΄ ἤχου: «Τὴν παγκόσμιον δόξαν, τὴν ἐξ ἀνρθρώπων σπαρείσαν, καὶ τὸν Δεσπότην τεκοῦσαν, τὴν ἐπουράνιον πύλην, ὑμνήσωμεν Μαρίαν τὴν Παρθένον, τῶν Ἀσωμάτων το ἄσμα καὶ τῶν πιστῶν το ἐγκαλώπισμα. Αὕτη γὰρ ἀνεδείχθη οὐρανός, καὶ ναὸς τῆς θεότητος. Αὕτη τὸ μεσότοιχον τῆς ἔχθρας καθελοῦσα, εἰρήνην ἀντεισῆξε καὶ τὸ Βασίλειον ἠνέωξε...».

H ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΘΩΜΑ ΣΤ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Πίνακας: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Ἡ παράδοση φέρει τὸν ἀπόστολο Θωμᾶ νὰ εὐαγγελίζεται τὸ χαρμόσυνο μήνυμα τοῦ Κυρίου στὶς ἀνατολικὲς χῶρες μεταξὺ τῆς Συρίας, Περσίας και Ἰνδιῶν. Ἕνα ἀπόκρυφο σύγγραμμα, οἱ Πράξεις, περιγράφει τὸ ἔργο τοῦ Θωμᾶ στὶς Ἰνδίες σὲ δεκατρία ἐπεισόδια, καὶ μετὰ ἀκολουθεῖ ἡ διήγηση γιὰ τὸ μαρτύριο τοῦ ἀποστόλου. Ὅταν οἱ ἀπόστολοι ἔβαλαν κλήρους γιὰ νὰ καθορίσουν τὶς περιοχὲς τῆς ἱεραποστολῆς, στὸν Θωμᾶ ἔπεσε ὁ κλῆρος νὰ κηρύξῃ τὸ Εὐαγγέλιο στὶς Ἰνδίες. Ἐπειδὴ αὐτὸς ἀρνήθηκε νὰ ἀναλάβῃ τὴν ἀποστολή, ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς τὸν πώλησε σὲ ἕνα Ἰνδὸ ἔμπορο, ἀφοῦ ἔλαβε καὶ κανονικὴ ἀπόδειξη ἀγορᾶς. Ὁ Θωμᾶς ὁδηγήθηκε στὸν βασιλιᾶ τῶν Ἰνδῶν Ὑνδοφέρνη. Ὁ βασιλιᾶς ἔδωσε στὸν Θωμᾶ χρήματα, γιὰ τὴν ἀνέγερση ἀνακτόρου. Ὅταν τὸν ρώτησε γιατὶ καθυστερεῖ ἡ ἀνέγερση, αὐτὸς ἀπάντησε ὅτι ἤδη ἔκτισε γι’ αὐτὸν ἀνάκτορο στοὺς οὐρανούς, διότι τὰ χρήματα τὰ ἔδωσε στοὺς πτωχούς. Ἡ ἐπιφανὴς γυναῖκα Μυγδονία ἀφοῦ ἄκουσε τὸ κήρυγμα τοῦ ἀποστόλου Θωμᾶ ἐγκατέλειψε τὸν σύζυγό της, ὁπότε ὁ ἀπόστολος ρίπτεται στὴν φυλακή, ὅπου προέφερε τὸν ἐξαιρετικὸ ὕμνο τῆς ψυχῆς. Ἀφοῦ βγῆκε ἀπὸ τὴ φυλακὴ ἔπεισε καὶ αὐτὴ τὴν σύζυγο τοῦ νέου βασιλιᾶ Μισδαίου Τερτία νὰ ἀπομακρυνθῇ ἀπὸ τὸν ἄνδρα της καὶ βαπτίζει τὸν γιὸ τοῦ βασιλιᾶ τὸν Ἰουζάνη. Κατὰ διαταγὴ τοῦ βασιλιᾶ φονεύτηκε στὸ ὅρος[1].

Ἡ μνήμη του ἑορτάζεται τὴν 6^η Ὀκτωβρίου.

---

[1] Βλ. Π. ΧΡΗΣΤΟΥ, «Θωμᾶς», ΘΗΕ (1965), τ. 6, στ. 573-574.

H ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΘΩΜΑ Ε΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Πίνακας: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Δὲν γνωρίζουμε ἂν ὁ ἀπόστολος Θωμᾶς μετὰ τὴν πρόσκληση τοῦ Κυρίου γιὰ νὰ ψηλαφήσῃ τὴν πλευρά, τὴν ἐψηλάφησε. Ἀντίθετα μάλιστα μόλις ὁ Κύριος τὸν προσκάλεσε νὰ ψηλαφήσῃ τὴν πλευρά, ὁ Θωμᾶς ἀνεφώνησε «ὁ Κύριός μου καὶ ὁ Θεός μου». Αὐτὸ δείχνει μᾶλλον ὅτι ὁ Θωμᾶς δὲν προέβη στὴν ψηλάφηση τῆς πλευρᾶς τοῦ Κυρίου. Ἡ Ὀρθόδοξη ὑμνολογία καθὼς καὶ ἡ εἰκονογραφία παρουσιάζουν τὸν Θωμᾶ νὰ ἐκτελῇ τὴν πρόσκληση τοῦ Κυρίου γιὰ νὰ ψηλαφήσῃ τὴν πλευρά Του.

Στὸ κατὰ Ἰωάννη Εὐαγγέλιο ἐπίσης ὁ Θωμᾶς ἀναφέρεται μέσα στοὺς πέντε μαθητές, οἱ ὁποῖοι συμμετέσχαν στὴ θαυμαστὴ ἀλιεία στὴ λίμνη τῆς Τιβεριάδας[1]. Ἀπὸ αὐτὸ συμπεραίνεται ὅτι ὁ Θωμᾶς ἦταν ἀλιέας στὸ ἐπάγγελμα.

Ἡ πρώτη Κυριακὴ μετὰ τὸ Πάσχα εἶναι ἡ Κυριακὴ τοῦ Θωμᾶ ἢ τοῦ Ἀντίπασχα. Εἶναι Δεσποτικὴ ἑορτὴ καὶ ἡ Ἐκκλησία ἑορτάζει τὴν ψηλάφηση τῆς πλευρᾶς τοῦ Κυρίου ἀπὸ τὸν Θωμᾶ.

Καὶ ἡ ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας μας τονίζει «Ὦ καλὴ ἀπιστία τοῦ Θωμᾶ! Τῶν πιστῶν τὰς καρδίας εἰς ἐπίγνωσιν ἧξε καὶ μετὰ φόβου ἐβόησεν. Ὁ Κύριός μου καὶ ὁ Θεός μου, δόξα σοι». Δηλαδὴ ἡ καλὴ ἀπιστία τοῦ Θωμᾶ ὁδήγησε τὶς καρδιὲς τῶν πιστῶν στὴν ἐπίγνωση τῆς δόξας τοῦ Κυρίου. Καὶ ἕνα ἄλλο τροπάριο ἀπὸ τὴν Πέμπτη ᾠδή τοῦ Κανόνα τῆς Κυριακῆς τοῦ Θωμᾶ ἀναφέρει: «Ὦ τῆς ἀληθῶς ἐπαινουμένης τοῦ Θωμᾶ, φρικτῆς ἐγχειρήσεως! Τολμηρῶς γὰρ ἐψηλάφησε τὴν πλευράν, τὴν τῷ θείῳ πυρὶ ἀπαστράπτουσαν». Ἐδῶ ὁ ὑμνογράφος ἐπαινεῖ τὸ φρικτὸ ἐγχείρημα τοῦ Θωμᾶ, ὁ ὁποῖος μὲ τόλμη ἐψηλάφησε τὴν πλευρὰ τοῦ Κυρίου, ἡ ὁποία ἀπαστράπτει τὴ θεία φωτιά.

(συνεχίζεται)

---

[1] Ἰω. κα΄, 2.

H ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΘΩΜΑ Δ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Πίνακας: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Ὅπως ἀναφέρει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος, ὁ ἀπόστολος Θωμᾶς ζητοῦσε τὴν πίστη, ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὴν παχυτάτη αἴσθηση, καὶ δὲν πίστεψε οὔτε σὲ αὐτὰ ποὺ ἔβλεπε. Δὲν εἶπε «ἂν δὲν δῶ» ἀλλὰ «ἂν μὴ ψηλαφήσω», διότι ἴσως θὰ πίστευε ὅτι αὐτὸ ποὺ βλέπει εἶναι φαντασία[1]. Ὁ Θωμᾶς δὲν πίστεψε στὰ λόγια τῶν ἀποστόλων, ὄχι τόσο ἀπιστῶν στὰ λόγια τους, ἀλλὰ θεωρώντας ὅτι εἶναι ἀδύνατο κάποιος νὰ ἀναστηθῇ ἀπὸ τοὺς νεκρούς[2]. «Σὺ δὲ», λέγει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος, «ὅταν ἴδῃς (αὐτὸν) ἀπιστοῦντα τὸν μαθητήν, ἐννόησον τοῦ Δεσπότου τὴν φιλανθρωπίαν, πῶς καὶ ὑπὲρ μιᾶς ψυχῆς δείκνυσιν ἑαυτὸν τραύματα ἔχοντα, καὶ παραγίνεται ἵνα διασώσῃ καὶ τὸν ἕνα, καίτοι τῶν ἄλλων παχύτερον ὄντα»[3].

Μετὰ ἀπὸ ὀκτὼ μέρες πάλιν οἱ μαθητὲς ἦσαν μαζεμένοι στὸ σπίτι καὶ μαζὶ μὲ αὐτοὺς ἦταν καὶ ὁ Θωμᾶς. Τότε, ἐνῷ οἱ πόρτες τοῦ ὑπερώου στὰ Ἱεροσόλυμα ἦταν κλειστὲς καὶ ἡ εἴσοδος διὰ μέσου αὐτῶν ἀδύνατη, ἐμφανίστηκε σ’ αὐτοὺς ὁ Κύριος καὶ τοὺς λέγει: «Εἰρήνη ὑμῖν». Τότε λέγει καὶ στὸν Θωμᾶ: «φέρε τὸν δάκτυλόν σου ὧδε καὶ ἴδε τὰς χεῖράς μου, καὶ φέρε τὴν χεῖρά σου καὶ βάλε εἰς τὴν πλευράν μου, καὶ μὴ γίνου ἄπιστος, ἀλλὰ πιστός». Τότε ὁ Θωμᾶς, ὁμολογώντας πίστη στὴ θεανδρικὴ πραγματικότητα τοῦ ἀναστάντος Κυρίου, ἀποκρίθηκε πρὸς Αὐτὸν καὶ εἶπε: «Ὁ Κύριός μου καὶ ὁ Θεός μου». Λέγει λοιπὸν σ’ αὐτὸν ὁ Κύριος: «Ὅτι ἑώρακάς με πεπίστευκας. Μακάριοι οἱ μὴ ἰδόντες καὶ πιστεύσαντες». Δηλαδή: «Ἐπίστεψες ἐπειδὴ μὲ εἶδες. Εἶναι μακάριοι ὅμως καὶ καλότυχοι αὐτοί, οἱ ὁποῖοι ἂν καὶ δὲν εἶδαν μὲ τὰ μάτια τους, ὅπως εἶδες ἐσύ, πίστεψαν»[4].

(συνεχίζεται)

---

[1] «Τὴν διὰ τῆς αἰσθήσεως τῆς παχυτάτης ἐζήτει πίστιν, καὶ οὐδὲ τοῖς ὀφθαλμοῖς ἐπίστευεν. Οὐ γὰρ εἶπεν, Ἂν μὴ ἴδω, ἀλλ’ Ἐὰν μὴ ψηλαφήσω, φησί, μή πως φαντασία τὸ ὁρώμενον ᾖ. Καὶ μὴν οἱ μαθηταὶ ταῦτα ἀπαγγέλλοντες ἀξιόπιστοι τότε ἦσαν, καὶ αὐτὸς ὑπισχνούμενος. Ἀλλ’ ὅμως, ἐπειδὴ πλέον ἐζήτησεν, οὐδὲ τούτων αὐτὸν ἀπεστέρησεν ὁ Χριστός». ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΜΟΥ, Ὁμιλία ΠΖ΄, PG, 59, 473.

[2] «Τοῖς γὰρ ἀποστόλοις εἱρηκόσιν, ὅτι Ἑωράκαμεν τὸν Κύριον, οὐκ ἐπίστευσεν, οὐ τοσοῦτον ἐκείνοις ἀπιστῶν, ὅσον τὸ πρᾶγμα ἡγούμενος ἀδύνατον εἶναι, τουτέστιν, τὴν ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν». ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ, Ὁμιλία ΠΖ΄, PG, 59, 473.

[3] ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ, Ὁμιλία ΠΖ΄, PG, 59, 473.

[4] Ἰω. κ΄, 19-29.

H ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΘΩΜΑ Γ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Πίνακας: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Τόσο ὁ Θωμᾶς ὅσο καὶ οἱ λοιποὶ μαθητές, ἔχοντες τὴν φαντασία τους προκατειλημμένη ἀπὸ τὶς παχυλὲς ἐλπίδες κάποιας ἐπιγείου βασιλείας τοῦ Μεσσία, σκεφτόντουσαν κατὰ βάθος, ὅπως καὶ οἱ Ἰουδαῖοι, πιστεύοντες ὅτι ὁ Χριστὸς μένει εἰς τὸν αἰῶνα[1]. Ἡ πλανεμένη αὐτὴ προκατάληψη τοὺς ἐκάλυπτε μέχρι ἑνὸς σημείου τὴν ἀλήθεια καὶ καθιστοῦσε σ’ αὐτοὺς τὰ λόγια τοῦ Κυρίου ἀκατάληπτα.

Μετὰ τὴν ἀνάσταση τοῦ Κυρίου ὁ Ἰησοῦς ἐμφανίστηκε στοὺς μαθητές του, στὸ σπίτι, ὅπου ἦσαν μαζεμένοι αὐτοί, ἐξ αἰτίας τοῦ φόβου, ποὺ εἶχαν γιὰ τοὺς Ἰουδαίους. Ὅμως ὁ Θωμᾶς, οἰκονομικῶς, ὅπως ἀναφέρει ἡ ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας μας, δὲν ἦταν μαζὶ μὲ τοὺς ἄλλους μαθητές, ὅταν ἐμφανίστηκε σ’ αὐτοὺς ὁ Κύριος. Ὅταν λοιπὸν ἦλθε ὁ Θωμᾶς, τοῦ ἔλεγαν οἱ ἄλλοι μαθητὲς ὅτι εἶδαν τὸν Κύριο. Ὁ Θωμᾶς ὅμως τοὺς ἀπάντησε: «Ἐὰν μὴ ἴδω ἐν ταῖς χερσὶν αὐτοῦ τὸν τύπον τῶν ἥλων, καὶ βάλω τὸν δάκτυλόν μου εἰς τὸν τύπον τῶν ἥλων, καὶ βάλω τὴν χεῖρά μου εἰς τὴν πλευράν αὐτοῦ οὐ μὴ πιστεύσω»[2]. Ὁ Θωμᾶς ζητᾶ νὰ δῇ αὐτὸς προσωπικὰ τὸν Κύριο. Καὶ ὄχι μόνο αὐτό, ἀλλὰ ζητᾶ νὰ ψηλαφήσῃ καὶ τὸν τύπο τῶν ἥλων. Καὶ δὲν μένει μέχρι ἐδῶ, ἀλλὰ ζητᾶ νὰ βάλῃ τὸ δάκτυλό του στὸν τύπο τῶν ἥλων καὶ τὸ χέρι του στὴν πλευρὰ τοῦ Κυρίου[3].

(συνεχίζεται)

---

[1] Ἰω, ιβ΄, 34.

[2] Ἰω, κ΄, 25. Ὁ Θωμᾶς δείχνει καὶ ὁμολογεῖ τὴν ἀπιστία του. Ἐνυπάρχει μάλιστα καὶ ἰσχυρογνωμοσύνη καὶ σ’ αὐτὰ τὰ λόγια του, ἀφοῦ ἐπαναλαμβάνει τὶς ἰδιες λέξεις. Καὶ οἱ ὑπόλοιποι ἀπόστολοι εἶχαν ἀπιστήσει στὰ λόγια τῶν μυροφόρων, ἀλλὰ ἡ ἀπιστία τοῦ Θωμᾶ ἦταν λιγότερο δικαιολογημένη, ἐφ’ ὅσον τὴν ἐμφάνιση τοῦ Κυρίου μαρτυροῦσαν ἐπιπρόσθετα καὶ οἱ δέκα ἀπόστολοι.

[3] «Ζητεῖ γὰρ αὐτὸς ἰδεῖν αὐτόν. Καὶ οὐ τοῦτο μόνον, ἀλλὰ καὶ τὸν τύπον τῶν ἥλων. Καὶ οὐ μέχρι τούτων ἵστησι τὸ περίεργον, ἀλλὰ καὶ βαλεῖν τὸν δάκτυλον εἰς τὸν τύπον τῶν ἥλων καὶ τὴν χεῖρα εἰς τὴν πλευρὰν αὐτοῦ». ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΖΙΓΑΒΗΝΟΥ, Ἑρμηνεία τοῦ κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγελίου, κ΄, PG 129, 1488C.

H ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΘΩΜΑ Β΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Πίνακας: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Τὰ λόγια τοῦ Θωμᾶ μαρτυροῦν πολλὴ εἰλικρίνεια καὶ ἀποφασιστικότητα, ἀλλὰ λίγη διάθεση νὰ καθυποτάξῃ τὸ ὁρατὸ στὸ ἀόρατο. Εἶναι προτιμότερο νὰ πεθάνουμε καὶ νὰ πᾶμε μὲ τοὺς ἐν Χριστῷ φίλους μας καὶ ἀδελφούς μας πρὸς τὸν κόσμο ἐκεῖνο, τὸν ἀληθινό, παρὰ νὰ μείνουμε πίσω στὸν κόσμο αὐτό, ὁ ὁποῖος γίνεται γιὰ μᾶς συνεχῶς πτωχότερος καὶ γυμνότερος[1].

Ἂς σημειώσουμε ὅτι τὸ ὄνομα Θωμᾶς εἶναι Ἀραμαϊκὸ καὶ Ἑβραϊκό. Ἐκεῖνοι ποὺ μιλοῦσαν τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα, τὸ μετέφραζαν «Δίδυμος»[2].

Κατὰ τὸν Μυστικὸ Δεῖπνο ὁ Θωμᾶς ρωτᾶ τὸν Κύριο: «Κύριε, οὐκ οἴδαμεν ποῦ ὑπάγεις. Καὶ πῶς δυνάμεθα τὴν ὁδὸν εἰδέναι;»[3] Δηλαδὴ «Κύριε, δὲν ξέρουμε ποὺ πηγαίνεις τώρα, καὶ πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ γνωρίζουμε τὸν δρόμο;». Ὁ Θωμᾶς ὠθεῖται στὴν ἐρώτησή του ἐκ τοῦ ὅτι ὁ Κύριος εἶπεν ἤδη ὅτι στὸν τόπο ἐκεῖνο ἐπρόκειτο νὰ παραλάβῃ καὶ αὐτούς[4]. Ὁ Θωμᾶς, ὅπως ἀναφέρει ὁ Ζιγαβηνός, θεωροῦσε ὅτι ὁ τόπος, ποὺ ἐπρόκειτο νὰ πάῃ ὁ Κύριος καθὼς καὶ ἡ ὁδὸς εἶναι αἰσθητή[5].

(συνεχίζεται)

---

[1] Βλ. Τρεμπέλα, Ὑπόμνημα, ἔνθ. ἀν., σσ. 407-408.

[2] Ἴσως δόθηκε σ’ αὐτὸν τὸ ὄνομα «Δίδυμος», ὅπως ἀναφέρει ὁ Ζιγαβηνός, «διὰ τὸ συνάμα ἀδελφῷ γεννηθῆναι». Τρεῖς φορὲς στὸ κατὰ Ἰωάννη Εὐαγγέλιο προστίθεται ἡ φράση «ὁ λεγόμενος Δίδυμος». Αὐτὴ ἡ φράση δὲν συναντᾶται στοὺς Συνοπτικοὺς Εὐαγγελιστὲς (Ματθαῖος, Μᾶρκος καὶ Λουκᾶς). Μερικοὶ ἀπὸ τοὺς νεώτερους ἑρμηνευτὲς βλέπουν στὸ ὄνομα «Δίδυμος» ὑπαινιγμὸν στὸ ὅτι ὁ Θωμᾶς ἔφερε στὸν ἑαυτό του δύο ἀνθρώπους, ἕνα πιστὸ καὶ ἕνα ἄπιστο, ἕνα Ἰακὼβ καὶ ἕνα Ἡσαῦ. Ἦταν δηλαδὴ ἄνθρωπος δίψυχος.

[3] Ἰω. ιδ΄, 5.

[4] Βλ. Τρεμπέλα, Ὑπόμνημα, ἔνθ. ἀν., σ. 509. Ὁ Πέτρος στὴν παροῦσα ἐρώτηση παραμένει σιωπηλὸς ἂν καὶ ἡ ἐρώτηση τοῦ Θωμᾶ εἶναι ἡ ἴδια μὲ ἐκείνη, ποὺ ἔθεσε προηγουμένως ὁ Πέτρος. Μερικοὶ ἑρμηνευτὲς θεωροῦν ὅτι ἡ σιγὴ τοῦ Πέτρου εἶναι ἔνδειξη γιὰ τὸ ὅτι ἐκείνη τὴ στιγμὴ ὁ Πέτρος ἀπουσίαζε. Ὅμως ἡ προφητεία τοῦ Κυρίου γιὰ τὴν τριπλὴ ἄρνηση τοῦ Πέτρου ἠχεῖ ἀκόμη στὰ αὐτιά τοῦ Πέτρου καὶ αὐτὸ ἐξηγεῖ πλήρως τὴν σιγὴ τοῦ Πέτρου σὲ ὅλη τὴν ὑπόλοιπη ὁμιλία τοῦ Κυρίου.

[5] «Ὤετο γὰρ αἰσθητὸν εἶναί τινα τόπον, ὅπου ὑπάγει, καὶ ὁδὸν ὁμοίως τοιαύτην». ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΖΙΓΑΒΗΝΟΥ, Ἑρμηνεία τοῦ κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγελίου, ιδ΄, PG 129, 1393B.

H ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΘΩΜΑ Α΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Εικόνα: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Ὁ Θωμᾶς, ὁ ὁποῖος ἐπονομαζόταν Δίδυμος, ἦταν ἕνας ἀπὸ τοὺς δώδεκα μαθητὲς τοῦ Κυρίου. Ἦταν δύσπιστος καὶ ἤθελε ἁπτές μαρτυρίες γιὰ νὰ ἐπιβεβαιώσῃ τὴν ἀνάσταση τοῦ Ἰησοῦ. Ἂς δοῦμε ὅμως μὲ τὴ σειρὰ τὰ γεγονότα, στὰ ὁποῖα ἀναφέρεται τὸ ὄνομα τοῦ Θωμᾶ στὴν Καινὴ Διαθήκη.

Ὁ Κύριος, πρὸ τῆς ἀναστάσεως τοῦ Λαζάρου, ἀποκαλύπτει στοὺς μαθητές Του ὅτι ὁ Λάζαρος ἀπέθανε καὶ ὅτι θὰ τὸν ἀναστήσῃ. Ὅμως οἱ μαθητὲς ἀντιδροῦν καὶ λένε στὸν Κύριο ὅτι οἱ Ἰουδαῖοι ζητοῦσαν νὰ τὸν λιθοβολήσουν καὶ αὐτὸς θέλει νὰ πάει ἐκεῖ; Τότε ὁ Θωμᾶς, ἀπευθυνόμενος πρὸς τοὺς μαθητὲς τοῦ Κυρίου (τοῖς συμμαθηταῖς[1]), λέγει σ’ αὐτούς: «Ἄγωμεν καὶ ἡμεῖς ἵνα ἀποθάνωμεν μετ’ αὐτοῦ», δηλαδὴ «ἀφοῦ ὁ Κύριος θέλει νὰ ἐπιστρέψῃ στὸ μέρος, ὅπου οἱ ἐχθροί του ζητοῦν νὰ τὸν φονεύσουν, δηλαδὴ τὴν Ἰουδαία, ἂς πᾶμε καὶ ἐμεῖς ἐκεῖ, γιὰ νὰ πεθάνουμε μαζί του»[2]. Ὅπως ἀναφέρει ὁ Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, τὰ λόγια τοῦ Θωμᾶ ἔχουν μὲν προθυμία, ἀλλὰ ἔχουν καὶ δειλία. Τὰ εἶπε μὲν ἀπὸ φιλόθεο φρόνημα καὶ διάθεση, ἀλλὰ ἔχουν ἀναμιχθεῖ μὲ τὴν ὀλιγοπιστία[3]. Ὁ λόγος αὐτὸς τοῦ Θωμᾶ προδίδει περισσότερη ἀγάπη πρὸς τὸ πρόσωπο τοῦ Κυρίου, παρὰ πίστη πρὸς τὴ σοφία τῶν διαβημάτων Του. Γι’ αὐτὸ λέγει ὅτι ἐὰν θέλῃ νὰ τὸν φονεύσουν, ἂς πᾶμε νὰ φονευθοῦμε καὶ ἐμεῖς μαζί του. Γιατί, ὅπως ἀναφέρει ὁ Θεόδωρος Μοψουεστίας, εἶναι καλύτερα νὰ γίνουμε κοινωνοὶ τοῦ θανάτου τοῦ Κυρίου, παρὰ νὰ χωριστοῦμε ἀπὸ τὸ δάσκαλο, προνοούμενοι τῆς δικῆς μας σωματικῆς σωτηρίας[4].

(συνεχίζεται)

---

[1] «Εἶπεν οὖν Θωμᾶς ὁ λεγόμενος Δίδυμος τοῖς συμμαθηταῖς». Ἡ λέξη «συμμαθητὴς» συναντᾶται μόνο μιὰ φορὰ στὴν Καινὴ Διαθήκη, σ’ αὐτὴ τὴν περίπτωση. Κατὰ πᾶσαν πιθανότητα ἀναφέρεται στοὺς δώδεκα μαθητὲς καὶ ὄχι στὸν εὐρύτερο κύκλο τῶν μαθητῶν, ὅπως φαίνεται καὶ ἀπὸ τὰ συμφραζόμενα. Βλ. Π. Ν. Τρεμπέλα, Ὑπόμνημα εἰς τὸ κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγέλιον, ἐκδ. Ἀδελφότης Θεολόγων «Ο ΣΩΤΗΡ», Ἀθῆναι ⁵2005, σ. 407.

[2] Ἰω. ια΄, 16. Ὁ Θωμᾶς κάνει αὐτὴ τὴν προτροπὴ κατ’ ἀκολουθίαν τῆς προτροπῆς τοῦ Κυρίου «ἄγωμεν πρὸς αὐτὸν».

[3] «Ὁ τοῦ Θωμᾶ λόγος ἔχει μὲν προθυμίαν, ἔχει δὲ καὶ δειλίαν. Καὶ γέγονεν μὲν ἐκ φιλοθέου φρονήματος, κατακεκέρασται δὲ τῇ ὀλιγοπιστίᾳ. Ἀπολειφθῆναι γὰρ οὐκ ἀνέχεται, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἄλλους ἀναπείθει. Ὅμως οἴεται ὅτι καὶ παθεῖν ἔμελλον ὑπὸ Ἰουδαίων... Λέγει οὖν μὴ χρῆναι χωρίζεσθαι τοῦ διδασκάλου, εἰ καὶ ἀναμφιβόλως πρόκειται κίνδυνος». ΚΥΡΙΛΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ, Εἰς τὸ κατὰ Ἰωάννην, Λόγος 7, PG 74, 44CD.

[4] «Καλὸν μέν, φησίν, ἦν, πεισθέντα μεῖναι καὶ ἐκκλῖναι τῶν ἐχθρῶν τὴν ἐπιβουλήν. Ἐπειδὴ δὲ τοῦτο δέδοκται πάντως αὐτῷ τὸ ἀπελθεῖν, συναπέλθωμεν καὶ ἡμεῖς. Κρεῖττον γὰρ ἀποθνήσκοντι κοιωνῆσαι τοῦ θανάτου ἢ τῆς οἰκείας σωτηρίας προνοουμένους ἀπολειφθῆναι τοῦ διδασκάλου». ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΜΟΨΟΥΕΣΤΙΑΣ, Σχόλια εἰς τὸ κατὰ Ἰωάννην, ια΄, PG 66, 761D.

Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Τιμίου Σταυροῦ στὸ χωριὸ Κυπερούντα Δ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Εικόνα: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Ἡ ἐκκλησία τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ἔχει δυτικὰ καὶ νότια ἕνα πεζούλι, στὸ ὁποῖο κάθονται οἱ πιστοὶ ὅταν βγοῦν ἀπὸ τὴν Θεία Λειτουργία, περιμένοντας νὰ πάρουν τὰ κόλλυβα καὶ τὸν εὐλογημένο ἄρτο. Σ’ αὐτὸ τὸ πεζούλι, παλαιότερα, ὅταν ἦταν καλὴ ἡ μέρα καὶ εἶχε ἥλιο, πήγαιναν πολλὲς γριὲς καὶ καθόντουσαν γιὰ νὰ μπαλώσουν τὰ ροῦχα τους. Ἐκεῖ πήγαιναν καὶ πιὸ νέες κοπέλες, οἱ ὁποῖες περνοῦσαν τὴν βελόνα μὲ τὴν κλωστή, γιατί οἱ γριὲς δὲν ἔβλεπαν. Λόγω τῆς φτώχειας δὲν μποροῦσες νὰ ξεχωρίσεις ποιὸ ἦταν τὸ φόρεμα ἀπὸ τὰ πολλὰ μπαλώματα, ποὺ ὑπῆρχαν πάνω του.

Ἐπίσης εἶχε γυναῖκες, ποὺ εἶχαν ἀργαλειὸ (βούφα) καὶ ἔπαιρναν τὰ νήματα στὴν ἐκκλησία τοῦ Τιμίου Σταυροῦ καθὼς καὶ στὴν ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Μαρίνας γιὰ νὰ τὰ προετοιμάσουν γιὰ τὸν ἀργαλειό.

Κατὰ τὰ παλαιότερα τέλος χρόνια ὁ περίβολος τοῦ παρεκκλησιοῦ λειτουργοῦσε καὶ ὡς κοιμητήριο κυρίως γιὰ ἀβάφτιστα νήπια καὶ παιδιά. Ὑπῆρχε ξυλοκρέβατο καὶ ἐκεῖ γινόντουσαν κατὰ τὸ πλεῖστον οἱ κηδεῖες.

Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Τιμίου Σταυροῦ στὸ χωριὸ Κυπερούντα Γ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σαρκώματα: π. Γαβτιήλ Σιόκουρος, Φορέματα: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

Ὑπάρχουν ἐπίσης εἰκόνες τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Παντοκράτορος, τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῆς πάντων βασίλισσας (1846), τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῆς ἐλεοῦσας, στὴν ὁποία εἰκόνα ὁ Ἰησοῦς καὶ ἡ Παναγία φέρουν στέμματα, τοῦ Τιμίου Προδρόμου (1846) καὶ ἄλλες.

Στὸ ἐκκλησάκι τοῦ Τιμίου Σταυροῦ τελεῖται ἑσπερινός, ὄρθρος καὶ θεία Λειτουργία κατὰ τὶς 14 Σεπτεμβρίου καὶ τὴν 1η τοῦ Αὐγούστου. Στὶς 14 τοῦ Σεπτέμβρη ἑορτάζουμε τὴν Παγκόσμια Ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ. Εἶναι ἡ Τρίτη Κυριακή των νηστειῶν καὶ εἶναι Δεσποτικὴ ἑορτή. Ὁ Σταυρὸς εἶναι τὸ κατ’ ἐξοχὴν ὄργανο καὶ σύμβολο τῆς ἀπολυτρώσεως τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Μὲ τὴν ἑορτὴ τῆς Ὕψωσεώς του Τιμίου Σταυροῦ ἡ Ἐκκλησία ἀποδίδει τὴν προσήκουσα τιμὴ στὸν Σταυρὸ τοῦ Κυρίου. Ἡ 1η τοῦ Αὐγούστου εἶναι ἡμέρα κατὰ τὴν ὁποία ἑορτάζουμε τὴν Πρόοδο, δηλαδὴ τὴν λιτάνευση, τοῦ Τιμίου Σταυροῦ. Κατὰ τὴν ἐποχὴ τοῦ αὐτοκράτορα Μανουὴλ Κομνηνοῦ, μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Τιμίου καὶ ζωοποιοῦ Σταυροῦ, τὸ Βυζάντιο ἀπαλλάχθηκε ἀπὸ τὴν ἐπιδρομὴ τῶν Σαρακηνῶν. Σὲ ἀνάμνηση λοιπὸν αὐτοῦ του γεγονότος θεσπίστηκε ἡ ἑορτὴ τῆς Προόδου τοῦ Τιμίου Σταυροῦ. Ἡ ἑορτὴ αὐτὴ συμπίπτει καὶ μὲ τὸ ξεκίνημα τῆς νηστείας τοῦ δεκαπενταυγούστου.

(συνεχίζεται)

Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Τιμίου Σταυροῦ στὸ χωριὸ Κυπερούντα Β΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Εικόνα: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Στὸ τύμπανο τοῦ βορείου τυφλοῦ τόξου εἶναι ζωγραφισμένος ἕνας ξύλινος σταυρός, ἀνάμεσα στοὺς βραχίονες τοῦ ὁποίου ἀναπαριστῶνται δέκα σκηνὲς ἀπὸ τὴν εὕρεση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ἀπὸ τὴν Ἁγία Ἑλένη. Στὶς τοιχογραφίες, οἱ ὁποῖες ὑπάρχουν στὰ δύο τυφλὰ τόξα καθὼς καὶ γύρω ἀπὸ αὐτά, εἰκονίζονται ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος ἡ ἐλεοῦσα καὶ ὁ τίμιος Πρόδρομος. Ἡ εἰκονογράφηση τῆς Θεοτόκου Παράκλησης καὶ τοῦ Προδρόμου σὲ στάση Δέησης ὑπονοεῖ καὶ τὴν παρουσία τοῦ Χριστοῦ ψηλὰ στὸ ἀέτωμα τοῦ ἀνατολικοῦ τοίχου. Ἐπίσης εἰκονίζονται ὁ ἀρχάγγελος Μιχαήλ, προφῆτες, οἱ τέσσερις εὐαγγελιστὲς (Μάρκος καὶ Λουκᾶς στὸ βόρειο τόξο καὶ Ματθαῖος καὶ Ἰωάννης στὸ νότιο), οἱ ἀπόστολοι Πέτρος καὶ Παῦλος, οἱ ἅγιοι Ἀνάργυροι, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Λαμπαδιστής, οἱ ἅγιοι Κοσμᾶς καὶ Δαμιανός, οἱ ἅγιοι Ἀνδρόνικος καὶ Ἀθανασία, ὁ Εὐαγγελισμὸς τῆς Θεοτόκου, ἡ Ὕψωσις τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, καὶ σὲ δέκα μετάλλια στὸν βόρειο καὶ δέκα στὸν νότιο τοῖχο διάφοροι ἄλλοι ἅγιοι. Ἐπίσης ὑπάρχει κτιτορικὴ ἐπιγραφὴ καὶ εἰκονογραφεῖται ὁ μοναχὸς Ἀκάκιος μὲ τὰ ἔξοδα καὶ τὸν πόθο τοῦ ὁποίου ἀνιστωρήθη ὁ ναὸς αὐτὸς (19 Σεπτεμβρίου 1521).

(συνεχίζεται)

Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Τιμίου Σταυροῦ στὸ χωριὸ Κυπερούντα Α΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Εικόνα: Χχριστόδουλου Βασιλειάδη)

Τὸ παρεκκλήσι τοῦ Τιμίου Σταυροῦ στὸ χωριὸ Κυπερούντα βρίσκεται στὸ κέντρο τοῦ χωριοῦ, σὲ μικρὸ λοφίσκο, κοντὰ στὴν πλατεία τοῦ χωριοῦ. Εἶναι περιτριγυρισμένο ἀπὸ βοτανικὸ κῆπο, μὲ ὡραία λουλούδια, ἀρωματικὰ φυτὰ καὶ ποικίλους θάμνους, τοὺς ὁποίους περιποιεῖται ὁ ἀκούραστος ἐφημέριος του χωριοῦ π. Ἰωάννης Ἰωάννου. Στὸν περίβολο τοῦ παρεκκλησιοῦ ὑψώνεται τὸ καμπαναριὸ καὶ δεξιὰ ἀπὸ τὰ σκαλιά, καθὼς ἀνεβαίνεις στὸ παρεκκλήσι ὑπάρχει μιὰ βρύση.

Τὸ ἐκκλησάκι τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ἀναστηλώθηκε κατὰ τὶς ἀρχὲς τοῦ 16ου αἰώνα καὶ ἐπεκτάθηκε τὸ ἤδη ὑφιστάμενο οἰκοδόμημα. Εἶναι μονόκλιτη ξυλοστέγη βασιλική. Τὸ εἰκονοστάσι τοῦ παρεκκλησιοῦ εἶναι ξυλόγλυπτο. Οἱ τοιχογραφίες εἶναι τῆς μεταβυζαντινῆς ἐποχῆς καὶ ἀνάγονται στὸ 1521 μ.Χ. Ἔχουν ἁγιογραφηθεῖ στὰ δύο τυφλὰ τόξα, τὰ ὁποῖα ὑπάρχουν στὸ βόρειο καὶ νότιο τοῖχο. Τὸ ἐκκλησάκι ἔχει τέσσερις εἰσόδους, μία στὸν δυτικὸ τοῖχο, μία στὸν βόρειο καὶ δύο στὸν νότιο τοῖχο. Μία ἀπὸ τὶς ἐπισκευὲς τῆς ἐκκλησίας ἔγινε τὸ 1878, ὅπως ἀναφέρει «ἐνθύμηση» γραμμένη στὴν μαντωσιὰ τοῦ βορείου τοίχου τῆς ἐκκλησίας. Τὸ παρεκκλήσι τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ὑπάγεται στὸ τμῆμα ἀρχαιοτήτων. Σήμερα λειτουργεῖ καὶ ὡς μουσεῖο, ὅπου ἐκτίθενται ἀρχαῖες καὶ σύγχρονες εἰκόνες, οἱ ὁποῖες ἀνάγονται ἀπὸ τὸν 13ο μέχρι τὸν 20ο αἰώνα. Ἐπίσης ἐκτίθενται καὶ διάφορα λειτουργικὰ σκεύη, ὅπως Εὐαγγέλια, Δισκοπότηρα, πόρπες καὶ ἄλλα. Μέσα ἀπὸ ὅλα αὐτὰ τὰ ἐκθέματα μπορεῖ ὁ ἐρευνητὴς ἀλλὰ καὶ ὁ ἁπλὸς ἐπισκέπτης νὰ ἐξαγάγει πολλὰ συμπεράσματα γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ τέχνη στὸ χωριὸ ὅλους αὐτοὺς τοὺς αἰῶνες.

(συνεχίζεται)

Προτυπώσεις του Σταυρού στην Παλαιά Διαθήκη Ζ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Εικόνα: Χριστόδουλου Βασιλειάδης)

Κατά την πορεία των ισραηλιτών προς τη γη της επαγγελίας εμφανίζονται δηλητηριώδη φίδια, τα οποία δαγκώνουν τους ισραηλίτες και πολλοί από αυτούς πεθαίνουν. Αυτή ήταν μια τιμωρία του Θεού προς τους αχάριστους ισραηλίτες, οι οποίοι παρόλο ότι ο Θεός τους ευεργέτησε με πολλούς τρόπους, αυτοί με την πρώτη δυσκολία γόγγυζαν κατά του Μωυσή. Μπροστά σε αυτό τον κίνδυνο, οι ισραηλίτες μετανοούν και προστρέχουν στον Μωυσή. Ο Μωυσής, αφού προσευχήθηκε, παίρνει απότον Θεό την οδηγία να φτιάξει ένα χάλκινο φίδι και να το κρεμάσει σε ένα μεγάλο πάσσαλο, σε ένα τόπο ψηλό. Οποιοδήποτε ισραηλίτη δάγκωναν τα δηλητηριώδη φίδια και ατένιζε στο χάλκινο φίδι θα θεραπεθόταν αμέσως. Το φίδι, το οποίο ύψωσε ο Μωυσής στην έρημο δεν ήταν τίποτα άλλο παρά ένας μυστικός τύπος του Χριστού, ο οποίος υψώθηκε πάνω στο ξύλο του σταυρού. Ο ίδιος ο Ιησούς, μιλώντας στο Νικόδημο για τον συσχετισμό του φιδιού, που ύψωσε ο Μωυσής στην έρημο και της υψώσεως του Κυρίου πάνω στον σταυρό λέγει τα ακόλουθα: «και καθώς Μωυσής ύψωσε τον όφιν εν τη ερήμω, ούτως υψωθήναι δει τον υιόν του ανθρώπου, ίνα πας ο πιστεύων εις αυτόν μη απόληται, αλλ’ έχει ζωήν αιώνιον»[1].

Είναι πολλές οι προτυπώσεις του σταυρού στην Παλαιά Διαθήκη[2]. Στο άρθρο αυτό προσπαθήσαμε δειγματοληπτικά να σημειώσουμε μερικές από αυτές τις περιπτώσεις.

---

[1] Ιω, γ΄, 14-15.

[2] Βλ. το πρωτευαγγέλιο, η θυσία του Ισαάκ, το φυτό σαβέκ, το στήριγμα του Ιακώβ, η σταυροειδής φάλαγγα, η ράβδος η βλαστήσασα και πολλά άλλα γεγονότα, τα οποία προτυπώνουν το σημείο του σταυρού.

Προτυπώσεις του Σταυρού στην Παλαιά Διαθήκη ΣΤ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Πίνακας: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Κατά την πορεία των ισραηλιτών προς τη γη της επαγγελίας συναντούν το πρώτο εχθρικό έθνος, τους Αμαληκίτες. Ο τελευταίος κατάγεται από τον εγγονό του Ησαύ, τον Αμαλήκ. Ο Αμαλήκ μέσα στην έρημο Ραφιδείν επιχειρεί αλλεπάλληλες επιθέσεις εναντίον των ισραηλιτών. Ο Μωυσής ανεβαίνει σε ένα κοντινό βουνό μαζί με τον Ααρών και τον Ωρ. Τότε ο Μωυσής, αφού προσευχήθηκε, κρατώντας την ράβδο του ύψωσε τα χέρια του, σχηματίζοντας το σημείο του σταυρού. Τότε όση ώρα κρατά ο Μωυσής τα χέρια του υψωμένα σε σχήμα σταυρού οι ισραηλίτες νικούν του Αμαληκίτες. Όταν όμως κουράζεται, τότε νικούν οι Αμαληκίτες. Τότε ο Ααρών και ο Ωρ βάζουν τον Μωυσή να καθίσει πάνω σε μια πέτρα και ο ένας από τα δεξιά και ο άλλος από τα αριστερά κρατούν τα χέρια του Μωυσή υψωμένα, έτσι ώστε να μην κουράζεται. Με αυτό τον τρόπο νίκησαν οι ισραηλίτες τους Αμαληκίτες. Στο περιστατικό αυτό βλέπουμε ότι η προσευχή του Μωυσή αλλά και η σταυροειδής στάση του σώματος του Μωυσή είναι αυτά που έκαναν τους ισραηλίτες να νικήσουν τον Αμαλήκ. Ο Μωυσής έχοντας υψωμένα τα χέρια του και κρατώντας τη ράβδο προεικονίζει τον Κύριο επάνω στον σταυρό.

(συνεχίζεται)

Προτυπώσεις του Σταυρού στην Παλαιά Διαθήκη Ε΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Πίνακας: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Μετά από τρεις ημέρες πορεία ο ισραηλιτικός λαός βρίσκεται στην έρημο Σουρ. Όμως δεν έχουν νερό να πιουν και αρχίζουν να γογγύζουν κατά του Μωυσή. Τότε ο Μωυσής προσεύχεται στον Θεό και ο Κύριος του δείχνει ένα ξύλο, το οποίο έβαλε στο νερό και αμέσως εγλυκάνθη το νερό: «Και έδειξεν αυτώ Κύριος Ξύλον, και ενέβαλεν αυτό εις το ύδωρ, και εγλυκάνθη το ύδωρ»[i]. Το ξύλο εκείνο δεν είχε φυσικές ιδιότητες αλλά ήταν δύναμη υπερφυσική. Το ξύλο εκείνο, που γλύκανε τα νερά της Μερράς είναι προτύπωση του σταυρού. Η υμνολογία της Εκκλησίας μας τονίζει αυτή την προτύπωση: «Ετύπου την χάριν σου, Σταυρέ, γυκαίνων Μωσής τα ύδατα τα πικρότατα ξύλω. Και γαρ πικρίας παθών ερρύσθημεν τη ση δυνάμει. διό ημάς γλύκανον ασπαζομένους σε νυν εκ κατανύξει ψυχής»[ii]. Όπως το ξύλο εκείνο γλύκανε τα πικρά νερά της Μερράς, έτσι και ο ξύλο του σταυρού γλύκανε την πικρή γεύση του απαγορευμένου ξύλου της γνώσεως, από το οποίο έφαγε ο Αδάμ και θανατώθηκε[iii]. Παρόμοιο θαύμα επιτελεί ο Κύριος διά μέσου του Μωυσή, όταν ο ισραηλιτικός λαός βρίσκεται στην έρημο Ραφιδείν. Οι εβραίοι γογγύζουν πάλιν στον Μωυσή ότι δεν έχουν νερό. Τότε ο Θεός παραγγέλλει στον Μωυσή: «Και πατάξεις την πέτραν και εξελεύσεται εξ αυτής ύδωρ, και πίεται ο λαός»[iv].Έτσι το χτύπημα του βράχου με την ράβδο του Μωυσή μεταβάλλει το βράχο σε πηγή.

(συνεχίζεται)

---

[i] Έξ. ιε΄, 25.

[ii] Τροπάριο ζ΄ ωδής, Παρασκευής δ΄ εβδομάδος των νηστειών, Τριώδιον.

[iii] Βλ. Στεργίου Ν. Σάκκου, Ο σταυρός στην Παλαιά Διαθήκη, εκδ. Χριστιανική Ελπίς, Θεσσαλονίκη 2005, σ. 90.

[iv] Έξ. ιζ΄, 6.

Προτυπώσεις του Σταυρού στην Παλαιά Διαθήκη Δ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Πίνακας: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Όταν ο Θεός έδωσε τις δέκα πληγές στους Αιγυπίους, ο Φαραώ αναγκάστηκε και άφησε τους Εβραίους να φύγουν από την Αίγυπτο. Όμως μπροστά στους Εβραίους υπήρχε ένα τείχος αδιαπέραστο: Η Ερυθρά θάλασσα. Ο Μωυσής ζητά την βοήθεια του Θεού. Ο Κύριος τότε παραγγέλλει στον Μωυσή: «Έπαρον τη ράβδω σου και έκτεινον την χείρα σου επί την θάλασσαν και ρήξον αυτήν»[i]. Έτσι ο Μωυσής υψώνει τη ράβδο του κατακόρυφα και εκτείνει το χέρι του οριζόντια, διαγράφοντας το σημείο του Σταυρού. Τότε η Ερυθρά θάλασσα διαχωρίζεται με θαυμαστό τρόπο και έτσι οι Εβραίοι μπορούν και περνούν διά μέσου της, πορευόμενοι προς την γη της Επαγγελίας.

(συνεχίζεται)

---

[i] Έξ. ιδ΄, 16.

Προτυπώσεις του Σταυρού στην Παλαιά Διαθήκη Γ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Εικόνα: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Μια άλλη προτύπωση του σημείου του σταυρού είναι και τη στιγμή που δίνει ο Ιακώβ την ευλογία του στα δύο παιδιά του Ιωσήφ, Εφραϊμ και Μανασσή. Όπως αναφέρει το βιβλίο της Γενέσεως «εκτείνας δε Ισραήλ (Ιακώβ) την χείρα την δεξιάν επέβαλεν επί την κεφαλήν Εφραϊμ, ούτος δε ήν ο νεώτερος, και την αριστεράν επί την κεφαλήν Μανασσή, εναλλάξ τας χείρας»[i]. Με τη λέξη «εναλλάξ» η διήγηση της Γενέσεως υποδηλώνει τον σταυροειδή σχηματισμό των χεριών. Αυτός ο σχηματισμός προεικονίζει με ένα μυστικό τρόπο τον σταυρό του Κυρίου. Η υμνολογία της Εκκλησίας μας αναφέρεται σε αυτό τον σταυροειδή σχηματισμό των χεριών του Ιακώβ: «Προτυπών τον σταυρόν σου, Χριστέ, ο πατρια΄ρχης Ιακώβ τοις εγγόνοις την ευλογίαν χαριζόμενος επί ταις κάραις εναλλάξ τας χείρας επέθηκεν»[ii]. Ένα άλλο τροπάριο σημειώνει τα εξής: «Ο γήρα καμφθείς και νόσω τρυχωθείς ανωρθούτο Ιακώβ χείρας αμείψας, την ενέργειαν φαίνων του ζωηφόρου σταυρού. Την παλαιότητα και γαρ του νομικού σκιώδους γράμματος εκαινογράφησεν ο εν τούτω σακρί προσπαγείς Θεός και την ψυχόλεθρον νόσον της πλάνης απήλασε»[iii].

(συνεχίζεται)

---

[i] Βλ. Γεν. μη΄, 14.

[ii] Τροπάριο Λιτής 14^ης Σεπτεμβρίου.

[iii] Τροπάριο στ΄ ωδής του Κανόνος 14^ης Σεπτεμβρίου.