Παπαδιαμάντης καὶ Ὀρθοδοξία Ζ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Πίνακας: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

          Ὁ Παπαδιαμάντης ἔγραφε κυρίως διηγήματα. Τὰ μυθιστορήματά του, ὅπως «Οἱ ῎Εμποροι τῶν ᾿Εθνῶν» καὶ «Ἡ Γυφτοπούλα», εἶναι χωρὶς μεγάλη λογοτεχνικὴ ἀξία, καὶ εἶναι ἕνα ξέσπασμα τοῦ ψυχικοῦ του κόσμου κατὰ τῆς ᾿Αρχαιοπληξίας καὶ τῆς ῾Ρωμαιοκαθολικῆς Δύσης.

          Μεγαλούργησε ὅμως σὰν διηγηματογράφος. Τὰ διηγήματά του ὑπολογίζονται σὲ διακόσια. «Τὰ ἀριστουργήματά του εἶναι μερικὰ ἀπὸ τὰ σκιαθίτικα διηγήματά του, ὅπως τὸ «῎Ονειρο στὸ κῦμα», «Ὑπὸ τὴν Βασιλικὴν δρῦν», «Φτωχὸς ῞Αγιος», «Νοσταλγὸς» κ.ἄ. Στὰ ἀριστουργήματά του κατατάσσεται καὶ τὸ μεγάλο διήγημά του (νουβέλλα) «Ἡ Φόνισσα», ποὺ μερικοὶ τὸ θεωροῦν τὸ ἀνώτερο ἀπὸ ὅλα τὰ ἔργα του»[1].

          Ἡ Θεολογία τοῦ Παπαδιαμάντη, ὅπως φαίνεται μέσα ἀπὸ τὰ διηγήματά του, εἶναι ἡ Θεολογία τῆς Μεταμορφώσεως, τῆς λειτουργικῆς ἀλλοιώσεως ἑνὸς λαοῦ σὲ σῶμα Χριστοῦ. Εἰκονογραφεῖ ὁ Παπαδιαμάντης κάτω ἀπὸ ταπεινὸ καὶ ἀπέριττο ἔνδυμα αὐτὴ τὴν πραγματικότητα, ἔχοντας ταυτόχρονα σαφέστατη ἐπίγνωση ὅτι ἐπέρχεται ῥαγδαία ἡ διάβρωσή της. Ὁ Εὐρωπαϊκὸς διαφωτισμὸς εἶχε ἀφήσει τοὺς πάντες γύρω του σὲ ἐκστατικὸ παραλήρημα, καὶ ὁ Παπαδιαμάντης ἀντιτάσσει σ’ αὐτὴ τὴν ἔκσταση τὶς ταπεινὲς μορφὲς τῶν τελευταίων ἀληθινῶν ἀνθρώπων, ποὺ ἀξιώθηκε νὰ ψηλαφήσῃ μέσα στὸ ᾿Ορθόδοξο ἦθος τοῦ νησιοῦ του. Φιλακόλουθες γριοῦλες τοῦ νησιοῦ, ἁπλοϊκοὶ παπᾶδες, τσοπάνηδες καὶ βαρκάρηδες, παράνομοι καὶ μέθυσοι, παρουσιάζονται ὅλοι δικαιωμένοι καὶ ἁγιασμένοι μέσα στὴν ᾿Εκκλησία, ποὺ ἀκόμα λειτουργεῖ σωστά.

(συνεχίζεται)

---

[1] ΓΙΩΡΓΟΥ Ν. ΚΑΛΑΜΑΤΙΑΝΟΥ, Σύντομη ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, έκδοση ΙΗ’, σ. 102.