Ἡ Ψαλμωδία στὴν Παλαιὰ καὶ Καινὴ Διαθήκη Β΄.

(Σχέδιο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

          Ὁ ὕμνος τῶν ἀγγέλων«... Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ, καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία», ἀπετέλεσε τὸ προοίμιο τῆς κατ’ ἐξοχὴν δοξολογίας, ἡ ὁποία ψάλλεται στὸ τέλος τοῦ ὄρθρου. ᾿Ιδαίτερα ἀποτελεῖ τὴν τελευταία πρόταση τοῦ δοξαστικοῦ τῶν Χριστουγέννων κατ’ ἀπομίμησιν τοῦ ὁποίου ἔγινε καὶ τὸ δοξαστικὸ τῶν Φώτων. Ἡ ᾠδὴ τοῦ Συμεών· «..νῦν ἀπολύεις...» χρησιμοποεῖται στὸ τέλος τοῦ ἐσπερινοῦ, λίγο πρὶν τὴν ἀπόλυση. Δὲν ψάλλεται σήμερα, ἀλλὰ ἀπαγγέλλεται.

          Ὑπῆρχαν δύο τρόποι μουσικῆς ἐκτελέσεως; ἡ καθ’ ὑπακοὴν καὶ ἡ ἀντίφωνος ἢ ἀντιφωνικὴ ψαλμῳδία. Ἡ ἴδια μελῳδία, δηλαδὴ τὸ ἴδιο “ἣ῏ὦἂἇ῏” ἐναλλάσσετο διαδοχικὰ καὶ μεταφερόταν ἀπὸ ὁμάδα σὲ ὁμάδα, ἀπὸ μονῳδὸ σὲ ὁμάδα, κάποτε δὲ καὶ ἀπὸ ὁμάδα σὲ μονῳδό. ᾿Αντιφωνία σημαίνει τὴν κατ’ ὀκταφωνία (ἀντιφωνία) μελῳδία. Οἱ φθόγγοι δηλαδή εἶναι ἑπτὰ καὶ ὁ ὄγδοος, ὁ ὁποῖος συμπληρώνει τὴ φυσικὴ κλίμακα, εἶναι ἡ ἐπανάληψη τοῦ πρώτου. ᾿Αντιφώνηση ἢ ἀντιφωνία, λοιπόν, εἶναι ἡ μεταφορὰ τῆς μελῳδίας ὅπως ἔχει στὴν ψηλή της τονικότητα, στὴν πρώτη διαπασῶν καὶ ἀντίθετα. ῎Ετσι ἐναλλάσσονται τὴν ἴδια μελῳδία ἀνδρικὸς καὶ παιδικὸς ἢ ἀνδρικὸς καὶ γυναικεῖος μουσικὸς χορός. Τὸ πρῶτο εἶδος μουσικῆς ἐκτελέσεως, τὸ ὁποῖο εἰσήχθη στὴν ᾿Εκκλησία ἦταν τὸ καθ’ ὑπακοήν. Οἱ χριστιανικὲς κοινότητες καὶ συνάξεις ἦσαν κατ’ ἀρχὴν ὀλιγάριθμες. ῞Ενας ἔψαλλε καὶ οἱ ἄλλοι ἀνταπαντοῦσαν. Τὰ δύο χαρακτηρστικὰ εἴδη τῆς ᾿Εκκλησιαστικῆς ποιήσεως, τὸ κοντάκιο καὶ ὁ κανόνας, εἶναι ἀντίστοιχα δημιουργήματα δύο παλαιοτέρων μουσικῶν ῥευμάτων, τῆς καθ’ ὑπακοὴν καὶ τῆς ἀντιφώνου ψαλμῳδίας.

(συνεχίζεται)