Γ. Τρίτη Περίοδος ἢ Μεσαιωνικὴ ᾿Εποχὴ (700-1453 μ.Χ.) 1. Μελοποιοὶ καὶ Ὑμνογράφοι

(Σχέδιο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

Τὰ μεγάλα μαθήματα τοῦ ᾿Ιωάννη Δαμασκηνοῦ μετέφερε σὲ ἁπλούστερη ἀναλυτικὴ γραφὴ ὁ Πέτρος ὁ Πελοποννήσιος, καὶ στὴ σημερινὴ νέα γραφὴ τῶν τριῶν διδασκάλων, οἱ δύο ἀπ᾿ αὐτοὺς Γρηγόριος ὁ Πρωτοψάλτης καὶ Χουρμούζιος ὁ Χαρτοφύλακας.

          ᾿Επίσης ὁ ᾿Ιωάννης Δαμασκηνὸς ἀναθεώρησε τὸ παλαιὸ τυπικὸ τοῦ Σάββα τοῦ Ἡγιασμένου καὶ συνετέλεσε ἔτσι στὴν ᾿Εκκλησιαστικὴ ἑνότητα, ἀφοῦ ὅλες οἱ ᾿Εκκλησίες ἀπὸ τότε χρησιμοποιοῦν τὸ τυπικὸ αὐτό, ἐνῷ μέχρι τότε κάθε μία εἶχε τὸ δικό της.

          Τέλος συνέγραψε Γραμματικὴ μουσικὴ ἢ Κανόνιον, ποὺ ἀπο-σπάσματά της βρίσκονται σὲ χειρόγραφα τῆς “Παπαδικῆς”  μελοποιΐας.

          Ὁ ἱερὸς ᾀσματογράφος, ἀκολούθησε τὴν ἀρχαιοελληνικὴ μετρικὴ στοὺς στίχους τῶν ὕμνων του, οἱ ὁποῖοι θαυμάζονται γιὰ τὸν πλοῦτο τῶν δογματικῶν ἐννοιῶν τους.

          Κοσμᾶς ὁ Μελῳδός, ᾿Επίσκοπος Μαϊουμᾶ τῆς Γάζης (8ος αἰῶνας). ᾿Ορφανὸς καὶ πτωχότατος, υἱοθετήθηκε ἀπὸ τὸν πατέρα τοῦ ᾿Ιωάννη Δαμασκηνοῦ, μὲ τὸν ὁποῖο καὶ συσπούδασε κοντὰ στὸν Κοσμᾶ τὸν Ἱκέτη. ῎Εγραψε καὶ μελοποίησε πολλοὺς κανόνες, ἀπὸ τοὺς ὁποίους οἱ σπουδαιότεροι εἶναι: “Χριστὸς γεννᾶται δοξάσατε...”  ἡ ἀρχὴ τοῦ ὁποίου εἶναι αὐτολεξεὶ ἀπὸ τὸν Πανηγυρικὸ λόγο τοῦ Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, “Χοροὶ ᾿Ισραήλ...” στὴν ἑορτὴ τῆς Μεταμορφώσεως, “Πεποικιλμένη τῇ θείᾳ δόξῃ...”  στὴν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου, “Σταυρὸν χαράξας...”  τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, καὶ πολλοὶ ἄλλοι. Στὸν Ἱερὸ Κοσμᾶ ἀποδίδεται καὶ ὁ ὕμνος στὴ Θεοτόκο “Τὴν τιμιωτέραν τῶν Χερουβείμ...”. Συνέθεσε ἐπίσης βραχύτερους κανόνες, ποὺ σύμφωνα μὲ τὸν ἀριθμὸ τῶν ᾿¥Ωδῶν τους λέγοντες Διῴδια, Τριῴδια καὶ Τετραῴδια.

          Στέφανος Σαββαΐτης (790). Μελοποίησε πολλοὺς κανόνες τροπάρια καὶ πένθιμους ὕμνους.

          Κοσμᾶς ὁ ὑένος ἢ Ἱκέτης (8ος αἰῶνας). Μοναχός. Σπούδασε ῾Ρητορική, Διαλεκτική, ᾿Αριθμητική, ᾿Αστρολογία, Γεωγραφία καὶ κυρίως Μουσική. Αἰχμάλωτος τῶν Σαρακηνῶν, ἀγοράστηκε ἀπὸ τὸν πατέρα τοῦ ᾿Ιωάννη Δαμασκηνοῦ, καὶ ἔγινε δάσκαλος τοῦ ᾿Ιωάννη καὶ τοῦ Κοσμᾶ (τοῦ Μελῳδοῦ), τὸν ὁποῖο εἶχε υἱοθετήσει. Ἡ καταγωγή του ἦταν ἀπὸ τὴν ᾿Ιταλία.

          Λέων Βυζάντιος (8ος αἰῶνας), ὁ Σχολαστικός. Στὰ Μηναῖα συναντᾶμε πολλὰ στιχηρὰ στὸ ὄνομα “Βύζαντος”  ἢ “Βυζαντίου” .

(συνεχίζεται)