Οἱ μεγάλοι μαΐστορες τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας μας Α΄

(Σχέδιο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

          ᾿Από τὸν 5ο αἰώνα βλέπομε ὅτι ὑπῆρχαν διακεκριμένοι δάσκαλοι (Μαΐστορες) τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς. ᾿Επὶ ᾿Ιουστινιανοῦ ὑπῆρχαν στὴν Ἁγία Σοφία 25 ψάλτες καὶ 100 ἀναγνῶστες.

          Τὸ Ἐκκλησιαστικὸ «῎Οργανο» ἔχει τὴν καταγωγή του στοὺς ἀλεξανδρινοὺς χρόνους καὶ συγκεκριμένα στὸν Κτησίβιο (145 π.Χ.) καὶ τὸ γιό του ῎Ηρωνα. Τότε ὠνομαζόταν «ὕδραυλις». Κατὰ τοὺς Βυζαντινοὺς χρόνους αὐτὸ τὸ ὀγκῶδες ἀερόφωνο «῎Οργανο» ἦταν σὲ χρήση στὸν Ἱππόδρομο καὶ στὸ Παλάτι. Μὲ τὴ συνοδεία αὐτοῦ ἐψάλλονταν οἱ ἐπευφημίες πρὸς τοὺς βασιλεῖς. Τὸ «῎Οργανο» ἐδώρησε ὁ εἰκονομάχος αὐτοκράτορας Κωνσταντῖνος Ε΄ ὁ Κοπρώνυμος στὸν αὐτοκράτορα τῶν Φράγκων Πιπῖνο καὶ ἔτσι εἰσήχθη στὶς λατινικὲς ᾿Εκκλησίες.

          Ὁ τίτλος «Μαΐστορας» ὑποδηλώνει τὸν διακεκριμένο ἑρμηνευτὴ-πρωτοψάλτη καὶ διδάσκαλο-συνθέτη τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησιαστικῆς μας μουσικῆς.

(συνεχίζεται)

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ἡ Κιβωτὸς τῆς Σωτηρίας Ε΄.

Ἐξερχόμενος τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ,
ὅπου ἱερουργοῦσε
τὰ Ἅγια Μυστήρια
(φωτο 1900)

Κύριέ μου, σὲ ἱκετεύω φώτισε νὰ ἐννοήσουν ὅλοι αὐτοί, ποὺ πιστεύουν σὲ αἱρετικὲς δοξασίες, οἱ ὁποῖες ἀλλοτριώνουν καὶ παραποιοῦν τὴν γνησιότητα τῆς ἀνθρωπίνης ὑπάρξεως καὶ παραπαίουν σὲ θανάσιμους παραλογισμούς, ποὺ ὅταν δὲν μετανοοῦν, καταντοῦν στὸ νὰ παρελαύνουν καὶ νὰ περιφέρουν τὴν ποικίλη πλάνη τους μὲ ἑωσφορικὴ ὑπερηφάνεια, σὰν κίβδηλο περιδέραιο.

*

Ὁ πιὸ βλαβερὸς κι ἐπιζήμιος «θεσμὸς» γιὰ τὴν Ἐκκλησία (δηλαδὴ τὴν ἀποκεκαλυμμένη ὑπὸ τοῦ Θεοῦ καὶ Οὐράνια Πίστι), εἶναι τὸ νά ἀνέχεται γιὰ ἀρχηγό της ἕναν ἄνθρωπο, ὅπως εἶναι γιὰ παράδειγμα ὁ Πάπας μὲ τὸ ὑποτιθέμενο «ἀλάθητό» του. Σ᾽ αὐτὸ ἀκριβῶς τὸ δόγμα τοῦ «ἀλαθήτου τοῦ Πάπα» ἐμπεριέχεται ἀναμφίβολα ἡ κορυφαία ἑωσφορικὴ πλάνη. Ὁ Πάπας εἶναι ἄνθρωπος, ἁμαρτωλὸς κι αὐτός. Ἑπομένως δὲν ὑπάρχει μεγαλύτερη συμφορὰ γι᾽ αὐτόν (καὶ κατ᾽ ἐπέκτασι γιὰ τοὺς ὀπαδούς του), ἀπὸ τὸ νὰ φαντάζεται τὸν ἑαυτό του «ἀλάθητο». Πόσα μεγάλα σφάλματα, πόσες πλάνες ὀλέθριες γιὰ τὶς ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων δὲν ἔχει ἐπινοήσει ἡ λεγομένη ἀλλοτριωμένως «καθολικὴ ἐκκλησία» στὰ δόγματα, στὰ τυπικά, στοὺς κανόνες, στὴν ἐκκλησιαστικὴ τάξι καὶ ζωή, στὴ θεία Λειτουργία, στὶς σχέσεις της μὲ τὴν Μίαν καὶ Μόνην Ἐκκλησία, δηλαδὴ τὴν Ὀρθοδοξία! Πόσες βλασφημίες καὶ συκοφαντίες δὲν ἔχει ἐκτοξεύσει ὁ παπισμὸς ἐναντίον τῶν ὀρθοδόξων χριστιανῶν! Καὶ γιὰ ὅλ᾽ αὐτὰ ἔχει τὴν πρώτιστη εὐθύνη ὁ αὐτοανακηρυγμένος σὰν «ἀλάθητος Πάπας» μὲ τοὺς πολυώνυμους καὶ ποικιλώνυμους Ἰησουίτες του καὶ τὶς διδαχές τους, μὲ τὸ πνεῦμα τῆς πλάνης, ποὺ τοὺς διακατέχει, μὲ τὴ διψυχία τους καὶ τὰ κάθε εἴδους πονηρὰ μέσα, ποὺ μετέρχονται καὶ χρησιμοποιοῦν γιὰ νὰ προβληθοῦν καὶ νὰ ἐπιβληθοῦν. Κι ὅλ᾽ αὐτά, τάχα ad maiorem Dei gloriam, δηλαδὴ γιὰ τὴν –ὑποτιθέμενη– δόξα τοῦ Θεοῦ!

*

Ἀπὸ τὸ τεῦχος 142-149, Μάιος, 2020 τοῦ περιοδικοῦ τῆς Ἱ. Μονῆς Σταυροβουνίου «Ο ΖΩΟΠΟΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ»., σσ. 1075-1097.

(συνεχίζεται)

Ἡ Ἐκκλησιαστική μας Μουσικὴ κατὰ τοὺς πρώτους χριστιανικοὺς αἰῶνες ΣΤ΄.

(Σχέδιο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

Οἱ ἐπικρατέστερες ἁρμονίες εἶναι τὰ ἀκόλουθα ὀκτάχορδα:

1.       Μειξολυδική:        ΖΩ΄ - ΖΩ΄                  5. Ὑπολυδική:                           ΓΑ΄ - ΓΑ΄

2.       Λυδική:                ΝΗ΄ - ΝΗ΄                   6. ᾿Ιωνικὴ ἢ Ὑποφρυγική:        ΔΙ΄ - ΔΙ΄

3.       Φρυγική:             ΠΑ΄ - ΠΑ΄                    7. Αἰολικὴ ἢ Ὑποδωρική:         ΚΕ΄ - ΚΕ΄

4.       Δωρική:                ΒΟΥ΄ - ΒΟΥ΄

 

          Οἱ ἀρχαιοελληνικὲς κλίμακες ἀπαγγέλλονται μὲ τὴν καθοδική τους διαδοχὴ π.χ. ΝΗ’ - ΝΗ = ΝΗ’-ΖΩ-ΚΕ-ΔΙ-ΓΑ-ΒΟΥ-ΠΑ-ΝΗ. Πρέπει ἐδῶ νὰ διευκρινιστῇ ὅτι ἡ ἀντιστοιχία μὲ τοὺς Βυζαντινοὺς φθόγγους εἶναι μόνο ὑποβοηθητική, γιατὶ καὶ τὸ τονικὸ ὕψος δὲν εἶναι ἀπόλυτα καθορισμένο ἀλλὰ καὶ τὰ διαστήματα διέφεραν, ἐλάχιστα φυσικά, ἀπὸ αὐτὰ τοῦ βυζαντνοῦ συστήματος. Ὁ ὅρος ἁρμονία χρησιμοποιόταν, τέλος, πολλὲς φορὲς καὶ ὡς ὑποδηλωτικὸς τῆς μουσικῆς γενικὰ (π.χ. ἀπὸ τὸν ᾿Αριστοτέλη).

(συνεχίζεται)

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ἡ Κιβωτὸς τῆς Σωτηρίας Δ΄.

Κήρυγμα Μετανοίας στὸν λαὸ τοῦ Θεοῦ,
προετοιμασία γιὰ τὸ μυστήριο τῆς ἐξομολογήσεως (φωτο 1898)

Εἶπεν ὁ Κύριος· «μεθ᾽ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας, ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος» (Ματθ. κη´, 20). Ἑπομένως ὁ ἴδιος ὁ Θεάνθρωπος Χριστὸς εὑρίσκεται πάντοτε μέσα στὴν Ἐκκλησία Του. Γιατί λοιπὸν θὰ πρέπει νὰ μᾶς χρειάζεται ἕνας βικάριος (=ἀντιπρόσωπος ἢ ἐκπρόσωπος), δηλαδὴ ἕναν ψευδεπίγραφο, ὅπως ψευδεπίγραφον ἀληθείας εἶναι ὁ ἐκπεσὼν Πάπας; Εἶναι ποτὲ δυνατὸν ἕνας οἱοσδήποτε ἁμαρτωλὸς ἄνθρωπος (π.χ. ὁ Πάπας) νὰ ὑποκλέψῃ τὴν θέσι τοῦ Θεάνθρωπου Χριστοῦ; Ὄχι, βέβαια! Δύνανται καὶ νὰ ὑπάρχουν (κι αὐτὸ συμβαίνει), ἀντιπρόσωποι π.χ. τοῦ αὐτοκράτορα, τοῦ Πατριάρχη κ.ἄ. Κανένας ὅμως, ποτέ, καὶ μὲ κανέναν τρόπον, δὲν μπορεῖ νὰ ὑποκλέψῃ τὴν θέσι τοῦ Χριστοῦ! Κανένας ἀπολύτως δὲν μπορεῖ νὰ Τὸν ὑποκαταστήσῃ!

Ὁ Θεάνθρωπος Χριστὸς εἶναι ἡ ἀόρατη Κεφαλὴ τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ λεγόμενοι «καθολικοὶ» (ὀπαδοὶ τοῦ Πάπα) καθὼς καὶ ὅλη ἡ πανσπερμία τῶν αἱρετικῶν, εὑρίσκονται πραγματικὰ ἔξω ἀπὸ τὴν ὀρθὴ Πίστι.

*

Ἀπὸ τὸ τεῦχος 142-149, Μάιος, 2020 τοῦ περιοδικοῦ τῆς Ἱ. Μονῆς Σταυροβουνίου «Ο ΖΩΟΠΟΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ»., σσ. 1075-1097.

(συνεχίζεται)

Ἡ Ἐκκλησιαστική μας Μουσικὴ κατὰ τοὺς πρώτους χριστιανικοὺς αἰῶνες Ε΄.

(Σχέδιο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

   Στὴ σύναξη τῶν Χριστιανῶν γιὰ προσευχὴ μποροῦσε, ὅπως ἀναφέρει ὁ Τερτυλλιανός, ὁ καθένας μὲ τάξη νὰ ψάλλῃ ἐλεύθερα μὲ πρόσκληση τοῦ προεστῶτος. ᾿Επίσης, ὁ ἱστορικὸς Φίλων ὁ ᾿Ιουδαῖος, περιγράφει ὅτι οἱ Χριστιανοὶ διαιροῦνταν σὲ δύο χορούς- ἀνδρικὸ καὶ γυναικεῖο- στὸ κέντρο τοῦ χώρου προσευχῆς καὶ ἔψαλλαν κατὰ τὶς ἀγρυπνίες, πότε ὁ ἕνας μόνο, πότε ἐναλλὰξ οἱ δύο χοροί ἀντιφωνικὰ καὶ πότε ὅλοι μαζὶ σὰν ἕνας χορός.

 Στὰ πρῶτα χρόνια τοῦ Χριστιανισμοῦ χρησιμοποιήθηκαν οἱ ἐπιφωνήσεις· «᾿Αλληλούϊα» ἀπὸ τὴν ἱουδαϊκὴ ὑμνολογία ἡ ὁποία στὰ Ἑλληνικὰ μεταφράζεται· «Αἰνεῖτε τὸν Κύριον», τὸ εὐκτήριο ᾄσμα «Κύριε ἐλέησον» τὸ ὁποῖο ἐκφωνοῦσε ὁ λαὸς καὶ πρὸ πάντων τὰ παιδιά κατὰ τὶς «αἰτήσεις» τοῦ διακόνου στὴ Θεία Λειτουργία καὶ ἡ εὐχαριστήριος ᾠδὴ «Δόξα σοι, Κύριε, δόξα σοι» ἡ ὁποία ψάλλοταν στὴν ἀρχαία ᾿Εκκλησία πρὶν καὶ μετὰ τὴν ἀνάγνωση τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου.

  Ἡ χρήση τῆς ὀργανικῆς μουσικῆς στὴ λατρεία εἶχε ἀπαγορευτεῖ μὲ ᾿Αποστολικὲς διατάξεις. Τὰ μουσικὰ ὄργανα τῆς ᾿Ιουδαϊκῆς θρησκείας εἶχαν ἀποκλειστεῖ ἀπὸ τὴ Χριστιανικὴ λατρεία διότι ἡ μητέρα ᾿Εκκλησία ἐπίστευε ὅτι οἱ ἦχοι τῶν ὀργάνων ἦσαν συνδεδεμένοι μὲ τὴν κοσμικὴ τέρψη καὶ εὐωχία. Ἡ «ἁρμονία» μὲ τὴ σύγχρονή της ἔννοια ἦταν ἄγνωστη, ὅπως καὶ στὴν ἀρχαία μουσική. Ἁρμονία σημαίνει· Τὴ σωστὴ ἀναλογία τῶν μερῶν ἑνὸς συνόλου, δηλαδὴ τὴ συμφωνία τῶν ἤχων. Ἡ ἔννοια αὐτὴ τῆς ἁρμονίας, ἀποῤῥέει ἀπὸ τὴν κυριολεκτικὴ χρήση τῆς λέξεως.

   Στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα σήμαινε, ἐπίσης, τὴ διάταξη τῶν φθόγγων μέσα στὴν ὀγδόη, ἔτσι ὥστε νὰ σχηματίζουν ἕνα τέλειο σύστημα. Ὁ ὅρος χρησιμοποιόταν καὶ ὡς συνώνυμος τοῦ «τρόπου» καὶ τοῦ «τόνου»”.

(συνεχίζεται)

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ἡ Κιβωτὸς τῆς Σωτηρίας Γ΄.

Κι ἂν δὲν ἀπέκτησε τέκνα βιολογικὰ ἐκ τοῦ γάμου του,
λόγῳ τῆς “κοινῇ συνενέσει” ἐν ἀπολύτῳ παρθενίᾳ συμβιώσεως μετὰ
τῆς πολυαγαπημένης συζύγου του
(καὶ μὲ τὴν πρὸς τοῦτο εὐλογίαν τοῦ πνευματικοῦ των πατρός),
ὅμως θεωροῦσε ὡσὰν ἰδικά του προσωπικὰ παιδιὰ ὅλα τὰ πονεμένα καὶ ὀρφανά, ποὺ συναντοῦσε στὴν πολυκύμαντον πνευματική του ὁδοιπορία

Ἡ Ἐκκλησία εἶναι μία. Ἡ κεφαλὴ τῆς Ἐκκλησίας εἶναι μία. Τὸ ποίμνιο εἶναι ἕνα. Τὸ σῶμα εἶναι ἕνα, ἀλλὰ ἔχει πολλὰ μέλη. Χωρὶς τὴν Κεφαλήν, τὸν Θεάνθρωπον Χριστόν, ἡ Ἐκκλησία δὲν εἶναι παρὰ μιὰ συνηθισμένη σύναξι ἀνθρώπων. Τέτοιες συνάξεις ἔχουν π.χ. οἱ αἱρετικοί, ὅπως οἱ ποικίλοι ῾῾προτεστάντες᾽᾽, οἱ παπικοί, οἱ ἀποσχισθέντες “παλαιόπιστοι”, (ὅπως οἱ ποικιλώνυμοι ἀποσχισθέντες καὶ ἀπομακρυνθέντες ἀπὸ τὴν Μίαν Ἐκκλησία, π.χ. οἱ ἐκτὸς τῆς Μίας Ἐκκλησίας εὑρισκόμενοι καλούμενοι ῾῾παλαιοημερολογίτες᾽᾽), οἱ πασκοβίτες (προτεσταντικὴ παραφυάδα στὴ Ῥωσία) κι οἱ ἀκόλουθοι τοῦ “φιλοσοφοῦντος” Τολστόι (καὶ τῶν παρομοίων λεγομένων ῾῾φιλοσόφων᾽᾽, ποὺ δυστυχῶς προβάλλουν “φιλοσοφίες” καὶ οὐσιαστικῶς ἀμφισβητοῦν τὸν μόνον ἀληθινὸν Σωτῆρα τοῦ Κόσμου, τὸν Θεάνθρωπον Χριστόν).

*

Ἀπὸ τὸ τεῦχος 142-149, Μάιος, 2020 τοῦ περιοδικοῦ τῆς Ἱ. Μονῆς Σταυροβουνίου «Ο ΖΩΟΠΟΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ»., σσ. 1075-1097.

(συνεχίζεται)

Ἡ Ἐκκλησιαστική μας Μουσικὴ κατὰ τοὺς πρώτους χριστιανικοὺς αἰῶνες Δ΄.

(Σχέδιο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

          Οἱ ὕμνοι στὴν ἀρχὴ ψέλνονταν σὲ πολὺ ἁπλὴ μελῳδία ἀπὸ ὅλους τοὺς πιστούς, μονοφωνικὰ καὶ χωρὶς τὴ βοήθεια μουσικῶν σημαδιῶν. Ἡ μετάδοσή τους ἦταν κυρίως προφορική

          ᾿Αναφέρεται ὅτι ὁ Ἱερόθεος ᾿Αθηνῶν ὑμνολόγησε τὴν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου καὶ ἐψάλησαν ἐπιτάφιες ᾠδὲς κατὰ τὸν ἐνταφιασμὸν τοῦ πρωτομάρτυρα Στέφανου. Πρῶτος ὁ ᾿Ιγνάτιος θεοφόρος (+103) στὴν ᾿Αντιόχεια διήρεσε τὸν ᾿Εκκλησιαστικὸ χορὸ σὲ δύο ἠμιχόρια, δεξιὸ καὶ ἀριστερό. Αὐτὸ τὸ ἔκανε κατὰ μίμηση τοῦ ἀρχαίου Θεάτρου - πρᾶγμα τὸ ὁποῖο εἶχαν κάνει πρωτύτερα καὶ οἱ Γνωστικοὶ - καὶ συνέταξε τὰ ᾿Αντίφωνα.

          Χαρακτηριστικὸ τοῦ γεγονότος ὅτι μεγάλο μέρος τῶν Ἑβραίων ἦσαν «Ἑλληνίζοντες» εἶναι ὅτι ἀκόμη καὶ στὴ μουσικὴ τῶν Ἑβραϊκῶν ψαλμῶν ἐπικρατοῦσε ὁ δώριος ἦχος, ὁ ἀρχαιότερος καὶ κατ’ ἐξοχὴν Ἑλληνικὸς τρόπος. Οἱ ἄλλοι ἔχουν Μικρασιατικὰ ὀνόματα, παραδείγματος χάριν φρύγιος, λύδιος κ.λ.π.

(συνεχίζεται)

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ἡ Κιβωτὸς τῆς Σωτηρίας Β΄.

Στὸ χωριὸ του Σούρα τῆς ἐπαρχίας Ἀρχαγγέλσκ,
ἐν μέσῳ τῶν κατὰ σάρκα ἀδελφῶν του (φωτο 1880)

Ἡ Ἐκκλησία παρέχει τὰ φάρμακα αὐτά, ποὺ εἶναι ἡ μετάνοια, ἡ θεία Λειτουργία, ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, ἡ διδασκαλία, ἡ καθοδήγησι καὶ ἡ παρηγορὶα μέσῳ τῶν πνευματικῶν Της ποιμένων.

Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ πνευματικὸς καὶ κοινὸς νιπτήρας, ποὺ μᾶς καθαρίζει, μᾶς ἐξαγνίζει, μᾶς ἀναγεννᾷ καὶ μᾶς καθαγιάζει. Εἶναι ὁ Ναὸς τοῦ Θεοῦ, ὅπου ὅλοι οἱ πιστοὶ ἁγιάζονται ἀπὸ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, μὲ τὸ βάπτισμα, τὸ χρῖσμα, τὰ ἄλλα μυστήρια καὶ κυρίως μὲ τὴν θεία Λειτουργία.

Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ Πνευματικὸς Ἥλιος τοῦ κόσμου, ποὺ φωτίζει, ἁγιάζει καὶ παρέχει τὴν ἀληθινὴ ζωὴ σὲ ὅσους ζοῦν «ἐν χώρᾳ καὶ σκιᾷ θανάτου» (Ματθ. δ´, 16), δηλαδὴ σ᾽ ὅλους αὐτούς, ποὺ τοὺς ἔχει νεκρώσει ἡ ἁμαρτία καὶ ἐπιζητοῦν τὴν θεραπεία καὶ τὴν σωτηρία.

*

Ἡ Δημιουργία εἶναι μία, ὁ Θεός, ποὺ δημιούργησε τὸν κόσμο εἶναι ἕνας, ἡ Πίστι εἶναι μία, ἡ Ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ εἶναι μία. Κεφαλὴ τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὁ Χριστός, ὁ Θεός μας. Καθοδηγητής Της εἶναι τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, ὁ χορηγὸς τῆς αἰώνιας ζωῆς, ποὺ ζωογονεῖ ὁλόκληρο τὸ σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ καὶ τὴν Οἰκουμένην ἅπασαν.

*

Ἀπὸ τὸ τεῦχος 142-149, Μάιος, 2020 τοῦ περιοδικοῦ τῆς Ἱ. Μονῆς Σταυροβουνίου «Ο ΖΩΟΠΟΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ»., σσ. 1075-1097.

(συνεχίζεται)

Ἡ Ἐκκλησιαστική μας Μουσικὴ κατὰ τοὺς πρώτους χριστιανικοὺς αἰῶνες Γ΄.

(Σχέδιο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

          Ἡ λατρευτικὴ μουσικὴ τῶν Χριστιανῶν χαρακτηριζόταν ἀπὸ μιὰ ἁπλότητα καὶ λιτότητα στὴ δομή καὶ οἱ Χριστιανικοὶ ὕμνοι ἦταν κάπως ἄτεχνοι καὶ ἁπλοὶ στὴ φράση, τὸ μέτρο καὶ τὴ μουσική, καὶ μᾶλλον ἔμοιαζαν πρὸς τὸν πεζὸ λόγο. Ὡς πρὸς τὸ δόγμα, δὲν ἦταν γραμμένοι μὲ ἀπόλυτη ἀκρίβεια.

          Στὴν ἀρχὴ οἱ πιστοὶ ἔψελναν ᾿Ιουδαϊκοὺς ὕμνους, ψαλμοὺς τοῦ Δαυῒδ ἢ σύντομους ὕμνους ἀγνώστων Χριστιανῶν ποιητῶν. Ἡ γλῶσσα τῶν ᾿Εκκλησιαστκῶν κειμένων καὶ τῆς ᾿Εκκλησιαστικῆς ποιήσεως, ἦταν εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς ἡ Ἑλληνική. Ἡ μουσικὴ ἔπρεπε φυσικά, νὰ ταιριάζει στὴν προσῳδία τῆς γλώσσας.

          Οἱ Ἑλληνιστὲς ᾿Ιουδαῖοι χρησιμοποιοῦσαν ἀπὸ πολλοῦ γιὰ τοὺς ψαλμοὺς καὶ τὰ ἱερὰ βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης τοῦ Δαυῒδ τὴν ἐξαιρετικὴ μετάφραση τῶν Ο΄. Οἱ τελευταῖοι πρέπει νὰ ἀπαγγέλονταν ὅπως σήμερα καὶ ἐνδεχομένως ψάλλονταν μόνο ἀπὸ τοὺς ἐξ ᾿Ιουδαίων Χριστιανούς.

          ῞Οπως μαρτυροῦν ᾿Αποστολικὰ κείμενα, τὰ μικρὰ ᾄσματα, τὰ ὁποῖα ἦσαν διαφορετικὰ κατὰ τόπους, ὀνομάζονταν ὕμνοι καὶ ᾠδὲς «πνευματικές», σὲ ἀντιδιαστολὴ πρὸς τὶς ἀντίστοιχες «Ἑλληνικὲς», δηλαδὴ εἰδωλολατρικὲς, οἱ ὁποῖες ἦσαν μουσικὰ πρότυπά τους.

(συνεχίζεται)

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ἡ Κιβωτὸς τῆς Σωτηρίας Α΄.

Αγίου Ιωάννου της Κροστάνδης

Ὁμοῦ μετὰ τῆς συνασκουμένης ἐν Χριστῷ συζύγου του Ἐλισάβετ,
ἀκαμάτου, ἀφανοῦς καὶ ταπεινῆς συμμάχου στὶς χαρὲς καὶ τὶς θλίψεις
τῆς πολυκυμάντου ἱερατικῆς του διακονίας (φωτο 1890)

H

῾ Ἁγία μας Ἐκκλησία, ἡ Ὀρθοδοξία, εἶναι τὸ ὑπέρτατο, τὸ ἁγιό­τε­ρο, τὸ ἀγαθότερο, τὸ σοφότερο καὶ τὸ ἀναγκαιότερο καθίδρυμα τοῦ Θεοῦ ἐπάνω στὴν γῆ. Ἐκκλησία εἶναι ἡ σκηνὴ ἡ ἀληθινή, «ἣν ἔπηξεν ὁ Κύριος, καὶ οὐκ ἄνθρωπος» (Ἑβρ. η´, 2).

Κανένας ἄνθρωπος, ὅσον ἔξυπνος, ὅσον ταλαντοῦχος, ὅσον μορφωμένος, ὅσον φιλόσοφος κι ἂν εἶναι δὲν εἶναι ποτὲ δυνατὸ «νὰ θεμελιώσῃ» Ἐκκλησία.

Ἡ Ἐκκλησία εἶναι σύναξι καὶ ἕνωσι ἀνθρώπων, τέκνων τοῦ Θεοῦ, ποὺ τοὺς ἑνώνει ἡ κοινὴ πίστι, τὸ δόγμα, ἡ ἱεραρχία καὶ τὰ ἅγια μυστήρια.

Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ πνευματικὸς στρατὸς τοῦ Χριστοῦ, ἐφοδιασμένος μὲ ὅπλα πνευματικὰ γιὰ νὰ τὰ χρησιμοποιήσῃ ἐναντίον τῶν ἀναρίθμητων ὁπλισμένων ὀρδῶν τοῦ διαβόλου· «ὅτι οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου, πρὸς τὰ πνευματικὰ τῆς πονηρίας ἐν τοῖς ἐπουρανίοις» (Ἐφεσ. στ´, 12).

Ἡ Ἐκκλησία εἶναι πνευματικὸ ἰατρεῖο. Μέσα στὴν Ἐκκλησία οἱ ἄνθρωποι, ποὺ ὑποφέρουν στὴν ζωή τους ἀπὸ τὶς πολλὲς καὶ ποικίλες πληγὲς τῆς ἁμαρτίας μποροῦν νὰ θεραπεύωνται μὲ τὰ θεοχαρίτωτα φάρμακα, ποὺ τὰ παρέχει δωρεὰν ὁ Θεός.

Ἀπὸ τὸ τεῦχος 142-149, Μάιος, 2020 τοῦ περιοδικοῦ τῆς Ἱ. Μονῆς Σταυροβουνίου «Ο ΖΩΟΠΟΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ»., σσ. 1075-1097.

(συνεχίζεται)

---

[1]  Ἡ ἁγία μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου τῆς Κρονστάνδης ἑορτάζεται τὴν 20ην Δεκεμβρίου.

Ἡ Ἐκκλησιαστική μας Μουσικὴ κατὰ τοὺς πρώτους χριστιανικοὺς αἰῶνες Β΄.

(Σχέδιο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

          Πρῶτα ὁ Χριστὸς μὲ τοὺς μαθητές του ὕμνησαν τὸ Θεὸ “καὶ ὑμνήσαντες ἐξῆλθον εἰς τὸ ὄρος τῶν ᾿Ελαιῶν” (Ματθ. 25,30) ἐνῷ ὁ ᾿Απόστολος Παῦλος τονίζει· “ἀλλὰ πληροῦσθε ἐν πνεύματι, λαλοῦντες ἑαυτοῖς ψαλμοῖς καὶ ὕμνοις καὶ ᾠδαῖς πνευματικαῖς”. (᾿Εφεσ. 5,19). Ἐπίσης· “᾿Εν χάριτι ᾄδοντες καὶ ψάλλοντες ἐν τῇ καρδίᾳ ὑμῶν τῷ Κυρίῳ”(Κολοσ. 3,16).

          Εἰς τὶς ᾿Αποστολικὲς Διαταγὲς ἀναγράφεται ὅτι· “Μάλιστα δὲ ἐν τῇ ἡμέρα τοῦ Σαββάτου καὶ ἐν τῇ τοῦ Κυρίου ᾿Αναστασίμῳ, τῇ Κυριακὴ σπουδαιοτέρως ἀπαντᾶτε αἶνον ἀναπέμποντες τῷ Θεῷ” (Διαταγὲς ᾿Αποστόλων, Βιβλ. β΄, κεφ. 59).

          ᾿Επίσης ἡ λατρεία ἐτελεῖτο σὲ κρυφοὺς ναοὺς κάτω ἀπὸ τὸ ἔδαφος (Ναὸς Ἁγίου ᾿Ιωάννου τοῦ Προδρόμου, Θεσσαλονίκη) ἢ σὲ ναοὺς λαξευμένους μέσα σὲ γρανιτώδη βράχο (Μετόχιο Ἁγίου Παύλου στὴν Κασσάνδρα Χαλκιδικῆς-Νέα Φώκαια).

(συνεχίζεται)

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κρονστάνδης Ἀρχαγγὲλσκ 1829 - Ἁγία Πετρούπολι 1908 Ε΄.

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κρονστάνδης

Κρητιδογραφία (ἔργον μὲ ῾῾παστέλ᾽᾽), ὑπὸ τῆς Μονῆς μας (2016)

Ἡ δύναμι τῆς προσευχῆς του ἐπεσκίαζε παρηγορητικὰ ὅλη τὴν Ῥωσία!

Ὁ λαὸς τοῦ Θεοῦ τὸν ἀκολουθοῦσε κατὰ πόδας, ὅπου κι ἂν μετέβαινε. Ὅταν π.χ. κάποτε ἐπισκέφθηκε τὴν πόλι Χάρκοβο, ἡ Δοξολογία ἐψάλη κατ’ ἀνάγκη στὴ μεγαλυτέραν πλατεῖαν τῆς πόλεως καὶ οἱ πιστοί, ποὺ συνέρρευσαν γιὰ νὰ λάβουν τὴν εὐλογίαν του ὑπερέβαιναν τὶς 60.000!

Γι’ αὐτοὺς καὶ πολλοὺς παρομοίους καὶ εὐνοήτους λόγους, κατὰ τὰ τελευταῖα χρόνια τῆς ζωῆς του ἀπεκαλεῖτο αὐθορμήτως καὶ δικαίως ὡς ὁ «ἱερέας πασῶν τῶν Ῥωσιῶν»!

Κατόπιν τριετοῦς ὀδυνηρᾶς ἀσθενείας ὁ ἀνεπανάληπτος ἱερέας, Ἰωάννης τῆς Κρονστάνδης, ἐκοιμήθη ἐν Κυρίῳ τὴν 20ην Δεκεμβρίου τοῦ ἔτους 1908, σὲ ἡλικία 80 ἐτῶν. Ὁ τάφος του εὑρίσκεται στὸ ὑπόγειο παρεκκλήσιον τῶν Ἁγίων «Προφήτου Ἠλιοῦ καὶ Ἁγίας Θεοδώρας» (Ἠλίας καὶ Θεοδώρα ἦταν τὰ ὀνόματα τῶν γονέων του), ποὺ ᾠκοδόμησε ὁ ἴδιος σὲ μιὰ ἀπὸ τὶς ἱερὲς Μονές, ποὺ ἵδρυσε. Ἡ συγκεκριμένη γυναικεία μονὴ Ἰωάννοφσκυ βρίσκεται στὶς ὄχθες τοῦ ποταμοῦ Κάρποφκα τῆς Ἁγίας Πετρουπόλεως.

Στὸν τάφο του συῤῥέουν πλήθη πιστῶν. Καὶ συνεχῶς, ὄχι μόνον ἐνόσῳ ἐζοῦσε ἀλλὰ καὶ μετὰ τὸν θάνατό του, ὁ πιστὸς λαὸς τοῦ Θεοῦ τὸν σεβάσθηκε βαθύτατα, τὸν ἠγάπησε ὅλως ἰδιαιτέρως καὶ τὸν ἐτίμησε ὡς ἕνα ὄντως αὐθεντικὸν καὶ γνήσιον ἄνθρωπον τοῦ Θεοῦ!

Στὴν συνείδησι καὶ στὶς καρδίες τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ τῆς Ῥωσίας κατέχει ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κρονστάνδης παρομοίας ἐμβελείας πνευματικὴν θέσι, ἰσότιμον, μὲ ἐκείνην τοῦ ἁγίου Σεραφεὶμ τοῦ Σαρώφ!

Ἡ ἁγία αὐτοῦ μνήμη ἑορτάζεται τὴν 20ην Δεκεμβρίου.

Ταῖς αὐτοῦ ἁγίαις πρεσβείαις ὁ Θεός, Ἐλέησον καὶ σῶσον ἡμᾶς! Ἀμήν!!

Ἀπὸ τὸ τεῦχος 142-149, Μάιος, 2020 τοῦ περιοδικοῦ τῆς Ἱ. Μονῆς Σταυροβουνίου «Ο ΖΩΟΠΟΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ»., σσ. 1069-1074.

Ἡ Ἐκκλησιαστική μας Μουσικὴ κατὰ τοὺς πρώτους χριστιανικοὺς αἰῶνες Α

(Σχέδιο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

          Τὴν ὥρα τῆς Θείας Λειτουργίας καὶ τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν μιλᾶμε στὸν Κύριο μὲ τρεῖς τρόπους· Τὴ ψαλμῳδία, τὴν ἀνάγνωση καὶ τὴν ἐμμελῆ ἀπαγγελία. Τὰ ἱερὰ ἀναγνώσματα καὶ οἱ αἰτήσεις ἀπαγγέλλονται, οἱ εὐχὲς διαβάζονται καὶ οἱ ὕμνοι ψάλλονται.

          Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος, μιλῶντας γιὰ τὴ ψαλμῳδία λέει σχετικά· “Τίποτα, πραγματικὰ τίποτα, δὲν ἀνορθώνει ἔτσι τὴ ψυχὴ καὶ δὲν ἐλευθερώνει ἀπὸ τὰ δεσμὰ τοῦ σώματος, καὶ δὲν τὴν κάνει νὰ ζήσῃ μὲ τὴ σοφία τοῦ Θεοῦ, καὶ νὰ καταγελάσῃ τὰ βιοτικὰ πράγματα, ὅσο μιὰ ἁρμονικὴ μελῳδία καὶ ἕνας Θεῖος ὕμνος φτιαγμένος μὲ μελῳδία καὶ ῥυθμό... ᾿Απὸ τοὺς πνευματικοὺς ψαλμοὺς πολὺ εἶναι τὸ κέρδος, πολλὴ καὶ ἡ ὠφέλεια, πολὺς ὁ ἁγιασμός, καὶ μπορεῖ νὰ γίνῃ στήριγμα κάθε πνευματικῆς σοφίας, γιατὶ καὶ τὰ λόγια τῶν ὕμνων καθαρίζουν τὴ ψυχή, καὶ τὸ ῞Αγιο Πνεῦμα γρήγορα πετᾶ καὶ κάθεται ἐπάνω στὴ ψυχὴ ποὺ ψάλλει”.

(συνεχίζεται)

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κρονστάνδης Ἀρχαγγὲλσκ 1829 - Ἁγία Πετρούπολι 1908 Δ΄.

Ἡ Μονὴ Ἰωάννοφσκυ
παρὰ τὶς ὄχθες
τοῦ ποταμοῦ Κάρποφκα τῆς Ἁγίας Πετρουπόλεως,
ἔνθα καὶ ὁ τάφος
τοῦ Ἁγίου.

Τελοῦσε ἀδιαλείπτως καὶ καθημερινῶς τὴν Θεία Λειτουργία, ξεκινώντας λίαν πρωΐ, ὄρθρου βαθέως καὶ τελειώνοντας κατὰ τὰς μεταμεσημβρινὰς ὥρας!

Πλήθη, ποὺ ἀναζητοῦσαν αὐθεντικὴν χαρὰν καὶ παρηγορίαν, συνέῤῥεαν στὶς ἀνελλιπεῖς καὶ κατανυκτικὲς Ἱερὲς Ἀκολουθίες, ποὺ τελοῦσε ὁ ἅγιος ἱερέας.

Ἡ ἀδιάλειπτή του ἔνθερμη καὶ ἔνθεη προσευχὴ ῥάγιζε ἀμετακίνητους πνευματικοὺς βράχους καὶ λύγιζε σκληρὲς καρδιές!

Ἐπιτελοῦσε καθημερινῶς, ὡς ἦτο ἑπόμενον πολλὰ θαύματα σὰν νἆταν αὐτὰ κάτι τὸ πολὺ ἁπλὸ καὶ σύνηθες, ἀπαλύνοντας τὸν πόνο χιλιάδων ἀνθρώπων, θεραπεύοντας, εἰρηνεύοντας, μεταμορφώνοντας ψυχές, μετατρέποντας τέως «ἀγρίους» σὲ ὑποψήφιους ἁγίους.

Ἡ φήμη του σύντομα ἐξαπλώθηκε ταπεινὰ καὶ σταθερὰ καὶ μὲ ἐπιταχυνόμενον ῥυθμὸν σ’ ὅλην τὴν ἐπικράτεια τῆς ἀχανοῦς Ῥωσίας. Ἡ συῤῥοὴ ἀπεράντου πλήθους ἐπιστολῶν ἀπὸ πονεμένους ανθρώπους πρὸς τὸν ἅγιον ἱερέα Ἰωάννη, ἐξηνάγκασε τὶς ταχυδρομικὲς ὑπηρεσίες τῆς πόλεως νὰ ἀνοίξουν εἰδικὸ παράρτημα τοῦ ταχυδρομείου γιὰ τὰ ἀποκλειστικῶς προσωπικά του γράμματα, ποὺ ἀποστέλλονταν ἀπὸ παντοῦ.

Ἀπὸ τὸ τεῦχος 142-149, Μάιος, 2020 τοῦ περιοδικοῦ τῆς Ἱ. Μονῆς Σταυροβουνίου «Ο ΖΩΟΠΟΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ»., σσ. 1069-1074.

(συνεχίζεται)

Ἡ Ψαλμωδία στὴν Παλαιὰ καὶ Καινὴ Διαθήκη Γ΄.

(Σχέδιο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

Ψαλμὸς εἶναι αὐτὴ καθ’ ἑαυτὴ ἡ ἀπαγγελία τοῦ ψαλτηρίου ἡ ὁποία ἐκτελεῖται μὲ δύο τρόπους· ἁπλῶς καὶ μὲ τεχνικὲς ἀξιώσεις. Ψαλμὸς ἀρχικὰ ἐσήμαινεν ᾄσμα τὸ ὁποῖο ψάλλεται μὲ συνοδεία κιθάρας ἢ ὁποιουδήποτε χορδοτόνου ὀργάνου (᾿Αριστοφ. ᾿Ορν. 218). Ψαλμὸς εἶναι λόγος μουσικὸς ὁ ὁποῖος κρούεται καὶ μελῳδεῖται ἁρμονικά. (Μ. Βασίλειος, εἰς 29 ψαλμ. 3). ῞Υμνος εἶναι ἕνα ποιητικὸ κείμενο μὲ χαρακτῆρα δοξολογικό τοῦ ὁποίου ἡ μουσικὴ εἶναι ἄλλοτε συλλαβική, δηλαδὴ φθόγγος καὶ συλλαβή, καὶ ἄλλοτε σύνθετος δηλαδὴ περισσότεροι φθόγγοι εἰς ἑκάστην συλλαβήν. Πνευματικὲς ᾠδὲς εἶναι τὰ μελισματικοῦ τύπου ᾄσματα μὲ ἐκτέλεση κατὰ τὴν ὁποία ἡ συλλαβὴ ἐκτείνεται σὲ πολλοὺς φθόγγους. Αὐτὰ ἐκληρονομήθησαν ἀπὸ τὴ Συναγωγή.

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κρονστάνδης Ἀρχαγγὲλσκ 1829 - Ἁγία Πετρούπολι 1908 Γ΄.

Στὰ παιδικά του χρόνια, ἀδύναμος νοητικά. Ἐντούτοις ὅμως, κατόπιν τῶν ἐνθέρμων καὶ ἐνθέων προσευχῶν τῶν γονέων του καὶ τοῦ ἰδίου, θαυματουργικῶς, μέσα σὲ μίαν καὶ μόνον νύκτα, τὸ μέχρι τότε ἀδύναμο νοητικὰ μυαλό του ῾῾καθάρισε᾽᾽, ὁ νοῦς του ἔλαμψε, ἀνεδείχθη ἐξαίφνης καὶ ἀπεδείχθη ἄριστος μαθητὴς στὸ σχολεῖο καὶ καταξιώθηκε νὰ γίνῃ γνήσιος φίλος τοῦ Χριστοῦ, ζώντας ὅλην τὴν ζωήν του μέσα στὴν πλουσίαν Χάρι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος! Τὸ κατ᾽ ἀρχὰς ἀσήμαντο κατὰ κόσμον παιδάκι, μέσα στὴν ἐν Χριστῷ περαιτέρω πορείαν τῆς ζωῆς του, κατέστη ἐντέλει τετελειωμένος οὐρανομήκης Ἅγιος τοῦ Θεοῦ!

Εἰς αὐτὸν τὸν χῶρο τῆς Κρονστάνδης, τόπον συσσωρεύσεως πλήθους ἀποκλήρων, ἀναξιοπαθούντων, τῶν “ἀποβλήτων” τῆς κοινωνίας, ἀλλὰ καὶ τῶν ἐν πολλοῖς βουτηγμένων στὰ πολυποίκιλα πάθη τῆς σαρκός, τῆς ὀλιγοπιστίας, τῆς ἀλαζονίας, τῆς ἀνεργίας, τόπο καταφυγῆς τῶν μεθύσων, τῶν παρασυρμένων ἀπὸ τὶς μεθοδίες τοῦ διαβόλου, ὅσων ἐξέπεφταν στὶς ἐσχατιὲς τῆς ποικίλης ἁμαρτίας. Ἐκεῖ, μέσα σ᾽ αὐτὸ τὸ περιβάλλον τῆς ἀπωλείας, ὁ εὐσπλαχνικότατος καὶ ἁγιώτατος κληρικὸς Ἰωάννης ἐκλήθη γιὰ νὰ διακονήσῃ. Νὰ ἀγκαλιάσῃ μὲ θυσιαστικὴν ἀγάπην ὅλους τοὺς παραπεταμένους ἀπὸ τὴν κοινωνίαν, τοὺς καταφρονημένους ἀπὸ τὸν κόσμο, τοὺς καταπονημένους ἀπὸ τὸν διάβολον, ἔχοντας ἀμετάθετον στόχο νὰ τοὺς ἐπανατοποθετήσῃ στὴν ἀγκάλη τοῦ Θεοῦ!

Στὰ ἀναρίθμητα ποιμαντικά του ἔργα συγκαταλέγεται καὶ ἡ ἵδρυσι ἐξ ὑπαρχῆς ἑνὸς ὁλοκλήρου προαστείου εἰδικὰ γιὰ τοὺς πονεμένους καὶ ἐξουθενωμένους, γι’ αὐτοὺς ποὺ ζητοῦσαν παρηγοριὰ καὶ λύτρωσι! ᾽Εκεῖ ὁ Ἅγιος ἀνήγειρε Ναό, ἐργαστήρια γιὰ τὴν χρήσιμη ἐνασχόλησι τοῦ πονεμένου λαοῦ, μαγαζιά, κέντρα ὑγιοῦς ψυχαγωγίας, σχολεῖα κ.ἄ!

Ἀπὸ τὸ τεῦχος 142-149, Μάιος, 2020 τοῦ περιοδικοῦ τῆς Ἱ. Μονῆς Σταυροβουνίου «Ο ΖΩΟΠΟΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ»., σσ. 1069-1074.

(συνεχίζεται)

Ἡ Ψαλμωδία στὴν Παλαιὰ καὶ Καινὴ Διαθήκη Β΄.

(Σχέδιο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

          Ὁ ὕμνος τῶν ἀγγέλων«... Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ, καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία», ἀπετέλεσε τὸ προοίμιο τῆς κατ’ ἐξοχὴν δοξολογίας, ἡ ὁποία ψάλλεται στὸ τέλος τοῦ ὄρθρου. ᾿Ιδαίτερα ἀποτελεῖ τὴν τελευταία πρόταση τοῦ δοξαστικοῦ τῶν Χριστουγέννων κατ’ ἀπομίμησιν τοῦ ὁποίου ἔγινε καὶ τὸ δοξαστικὸ τῶν Φώτων. Ἡ ᾠδὴ τοῦ Συμεών· «..νῦν ἀπολύεις...» χρησιμοποεῖται στὸ τέλος τοῦ ἐσπερινοῦ, λίγο πρὶν τὴν ἀπόλυση. Δὲν ψάλλεται σήμερα, ἀλλὰ ἀπαγγέλλεται.

          Ὑπῆρχαν δύο τρόποι μουσικῆς ἐκτελέσεως; ἡ καθ’ ὑπακοὴν καὶ ἡ ἀντίφωνος ἢ ἀντιφωνικὴ ψαλμῳδία. Ἡ ἴδια μελῳδία, δηλαδὴ τὸ ἴδιο “ἣ῏ὦἂἇ῏” ἐναλλάσσετο διαδοχικὰ καὶ μεταφερόταν ἀπὸ ὁμάδα σὲ ὁμάδα, ἀπὸ μονῳδὸ σὲ ὁμάδα, κάποτε δὲ καὶ ἀπὸ ὁμάδα σὲ μονῳδό. ᾿Αντιφωνία σημαίνει τὴν κατ’ ὀκταφωνία (ἀντιφωνία) μελῳδία. Οἱ φθόγγοι δηλαδή εἶναι ἑπτὰ καὶ ὁ ὄγδοος, ὁ ὁποῖος συμπληρώνει τὴ φυσικὴ κλίμακα, εἶναι ἡ ἐπανάληψη τοῦ πρώτου. ᾿Αντιφώνηση ἢ ἀντιφωνία, λοιπόν, εἶναι ἡ μεταφορὰ τῆς μελῳδίας ὅπως ἔχει στὴν ψηλή της τονικότητα, στὴν πρώτη διαπασῶν καὶ ἀντίθετα. ῎Ετσι ἐναλλάσσονται τὴν ἴδια μελῳδία ἀνδρικὸς καὶ παιδικὸς ἢ ἀνδρικὸς καὶ γυναικεῖος μουσικὸς χορός. Τὸ πρῶτο εἶδος μουσικῆς ἐκτελέσεως, τὸ ὁποῖο εἰσήχθη στὴν ᾿Εκκλησία ἦταν τὸ καθ’ ὑπακοήν. Οἱ χριστιανικὲς κοινότητες καὶ συνάξεις ἦσαν κατ’ ἀρχὴν ὀλιγάριθμες. ῞Ενας ἔψαλλε καὶ οἱ ἄλλοι ἀνταπαντοῦσαν. Τὰ δύο χαρακτηρστικὰ εἴδη τῆς ᾿Εκκλησιαστικῆς ποιήσεως, τὸ κοντάκιο καὶ ὁ κανόνας, εἶναι ἀντίστοιχα δημιουργήματα δύο παλαιοτέρων μουσικῶν ῥευμάτων, τῆς καθ’ ὑπακοὴν καὶ τῆς ἀντιφώνου ψαλμῳδίας.

(συνεχίζεται)

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κρονστάνδης Ἀρχαγγὲλσκ 1829 - Ἁγία Πετρούπολι 1908 Β΄.

Θεοδώρα Βλασίεβνα Σεργιέβα,
ἡ ἁγιασμένη μητέρα τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τῆς Κρονστάνδης,
πάμπτωχη ὡς πρὸς τὰ ὑλικὰ ἀγαθά, ἀλλὰ πάμπλουτη εἰς ἀρετάς, καταξιωμένη ἀπὸ τὸν Κύριον, ἔφερε στὸν κόσμο,
γαλούχησε καὶ ἀνέδειξε διὰ τῶν θερμῶν της προσευχῶν
ἕναν ἅγιον τοῦ Θεοῦ, εὐεργέτην πλήθους λαοῦ,
ὄχι μόνον τὸν ἀναδειχθέντα κατὰ τὴν διάρκειαν τῆς ἐπιγείου του ζωῆς,
ἀλλὰ καὶ μετὰ τὴν ἐν Κυρίῳ κοίμησίν του,
ὁσιώτατον ἅγιον Ἰωάννη τῆς Κροστάνδης, τὸν θαυματουργόν

Μὴ δυνάμενος, κατὰ τὰ τότε εἰωθότα στὴν ῥωσικὴν ἐπικράτειαν νὰ ὑπηρετήσῃ μέσα στὸν κόσμο ὡς ἄγαμος κληρικός, ἐπέλεξε νὰ νυμφευθῇ μίαν σεμνὴν καὶ ἁγνὴν θυγατέρα, καὶ μὲ κοινὴν ἀπόφασί τους, καὶ τὴν εὐλογημένην συναίνεσιν τοῦ πνευματικοῦ τους πατρός, ἐπέλεξαν ἐνσυνειδήτως καὶ ἀπαρεγκλίτως νὰ ζήσουν σὲ ἀπόλυτον καὶ καθαρὰν παρθενία καθόλη τὴν διάρκεια τῆς ἐγγάμου ἐπίγειας ζωῆς τους, ὅσα χρόνια θὰ τοὺς χάριζε ὁ Θεός, οὕτως ὥστε ἀπερίσπαστα ἀπὸ βιοτικὲς μέριμνες νὰ δύναται νὰ ἀφιερώνωνται ὁλοκληρωτικὰ στὸ μέγα ἔργο τῆς διακονίας τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ πλησίον!

Ἀφοῦ χειροτονήθηκε διάκονος καὶ ἐν συνεχείᾳ ἱερέας, διωρίστηκε ἐφημέριος στὸν Καθεδρικὸ ναὸ τοῦ «Ἀποστόλου Ἀνδρέου» στὴν Κρονστάνδη. Ἦταν τότε ἡ Κρονστάνδη τὸ ἐπίνειο (λιμάνι) τῆς Ἁγίας Πετρουπόλεως, ταυτόχρονα ὅμως ἦταν καὶ τόπος ἐξορίας ἀλλὰ καὶ χῶρος καταφυγῆς ὅλων τῶν «κοινωνικῶν ἀποβλήτων» τῆς πόλεως καὶ τῆς εὐρύτερης ἐπαρχίας τῆς Ἁγίας Πετρουπόλεως.

 Ἀπὸ τὸ τεῦχος 142-149, Μάιος, 2020 τοῦ περιοδικοῦ τῆς Ἱ. Μονῆς Σταυροβουνίου «Ο ΖΩΟΠΟΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ»., σσ. 1069-1074.

(συνεχίζεται)

Ἡ Ψαλμωδία στὴν Παλαιὰ καὶ Καινὴ Διαθήκη Α΄.

(Σχέδιο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

          Στὴν Παλαιὰ διαθήκη ἔχομε μαρτυρίες γιὰ τὴ χρήση τῆς ὁρολογίας: «Ψαλτωδοί», καὶ «ἄρχων τῶν ᾠδῶν τῶν ᾀδόντων»· «Καὶ Δαυῒδ περιεζωσμένος ἐν στολῇ βυσσίνῃ καὶ πάντες οἱ Λευΐται αἴροντες τὴν κιβωτὸν διαθήκης Κυρίου καὶ ψαλτῳδοὶ καὶ Χωνενίας ὁ ἄρχων τῶν ᾠδῶν τῶν ᾀδόντων...». ᾿Επίσης, ὑπάρχουν μαρτυρίες γιὰ τὴ χρήση τῆς ὁρολογίας «ᾔνεσαν οἱ ψαλτῳδοί», «ἦχος» καὶ «μέλος»· «Καὶ ἤνεσαν οἱ ψαλτῳδοὶ ἐν φωναῖς αὐτῶν, ἐν πλείστῳ ἤχῳ ἐγλυκάνθη μέλος» (Σοφία Σειράχ, 50, 18).

          ῞Στὴν ἐποχὴ τῆς Καινῆς Διαθήκης, ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ Εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος (Ματθ. 26, 30), ὁ θεῖος Διδάσκαλος καὶ οἱ μαθητές Του «ὑμνήσαντες ἐξῆλθον εἰς τὸ ῎Ορος τῶν ᾿Ελαιῶν». ᾿Απὸ τοὺς πρώτους Χριστιανικοὺς ὕμνους εἶναι καὶ ὁ ἀκόλουθος· «..Εὐλογημένη σὺ ἐν γυναιξί, καὶ εὐλογημένος ὁ καρπὸς τῆς κοιλίας σου». Ἡ μετάφραση εἶναι πιθανῶς ἀπὸ τὴν ἀραμαϊκήν. Ὁ ὕμνος ἀργότερα ἐνσωματώθηκε στὸ γνωστὸ τροπάριο· «Θεοτόκε Παρθένε...». Ἡ ᾠδὴ τῆς Θεοτόκου «Μεγαλύνει ἡ ψυχή μου τὸν Κύριον...» εἶναι ὕμνος ὁ ὁποῖος χρησιμοποιήθηκε ἀπὸ τὴν ᾿Ιουδαιοχριστιανικὴ κοινότητα. ᾿Αργότερα ἐγενικεύθηκε ἡ χρήση του καὶ στὴ συνέχεια ἀπετέλεσε τὸ πρῶτο μέρος τῆς στιχολογίας τῆς Θ΄ ᾠδῆς. Ψάλλεται σήμερα στὸν ὄρθρο μὲ ἐφύμνιο· «Τὴν τιμιωτέραν τῶν χερουβίμ». ᾿Αποτελεῖται ἀπὸ δεκατέσσερεις στίχους σὲ πέντε στροφές.

(συνεχίζεται)

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κρονστάνδης Ἀρχαγγὲλσκ 1829 - Ἁγία Πετρούπολι 1908 Α΄.

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κρονστάνδης

Κρητιδογραφία (ἔργον μὲ ῾῾παστέλ᾽᾽), ὑπὸ τῆς Μονῆς μας (2016) 

Ἅγιος θαυματουργός, ποὺ ὅλη του ἡ ζωὴ περιελουζόταν μέσα στὸ θαῦμα ἀλλὰ καὶ ὁ ἴδιος ἀποτελοῦσε ἕναν καθ᾽ ἑαυτὸν ὁλοζώντανο ἔνθεο θαῦμα!

Γεννήθηκε τὴν 19ην Ὀκτωβρίου τοῦ ἔτους 1829 στὸ χωριὸ Σούρα τῆς ἐπαρχίας Ἀρχαγγέλσκ, μίας ἀκραίας βορεινῆς περιοχῆς τῆς Ῥωσίας. Οἱ πάμπτωχοι ὡς πρὸς τὰ ὑλικὰ ἀγαθὰ γονεῖς του, τὸν ἀνέθρεψαν μέσα στὰ πλουσιοπάροχα νάματα, τῆς ῥέουσας ἰάματα, Ὀρθοδόξου Πίστεως!

Ἂν καὶ κατὰ τὰ παιδικά του χρόνια παρουσίαζε μονίμως μίαν νοητικὴν ἀδυναμίαν, ὡσὰν ὑστέρησιν, ἐντούτοις ὅμως, κατόπιν τῶν ταπεινῶν καὶ ἐνθέρμων προσευχῶν πρὸς τὸν ζῶντα Θεόν, τοῦ ἰδίου καὶ τῶν γονέων του, Ἠλία καὶ Θεοδώρας, ἐντελῶς ξαφνικά, μέσα σὲ μίαν καὶ μόνο νύκτα, τὸ μέχρι τότε “σκοτισμένο” του μυαλὸ «ξεκαθάρισε» καὶ διέλαμψε θαυματουργικά! Ἐξεδήλωνε πλέον ὅλως ἰδιαίτερην πεφωτισμένην ὀξύνοιαν, γιὰ νὰ λάμπῃ, ἀπὸ τότε καὶ στὸ ἑξῆς, ἀλλὰ καὶ γιὰ πάντα, μέσα στὸ ἀνέσπερο φῶς τῆς ἁγιοπνευματικῆς ζωῆς! Μετὰ ἀπ’ αὐτὸ τὸ πρωτάκουστο καὶ ἐξαίσιο θαῦμα μπόρεσε καὶ ἀπεφοίτησε ἀριστοῦχος ἀπὸ τὸ σχολεῖο καὶ ἀκολούθως σπούδασε, ὅπως ποθοῦσε, τὰ Ἱερὰ Γράμματα, ἀγωνιζόμενος ταυτοχρόνως νὰ διάγῃ μίαν ἁγίαν βιοτή, μὲ ἐγκράτεια, νηστεία, προσευχή, σύνεσι, ταπείνωσι, ἀνεξικακία, ὁλόθερμη πίστι καὶ ἀπροσμέτρητον βαθείαν ἐν Χριστῷ ἀγάπην!

 Ἀπὸ τὸ τεῦχος 142-149, Μάιος, 2020 τοῦ περιοδικοῦ τῆς Ἱ. Μονῆς Σταυροβουνίου «Ο ΖΩΟΠΟΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ»., σσ. 1069-1074.

(συνεχίζεται)

γ. ῎Αλλοι μελοποιοὶ καὶ ὑμνογράφοι ΙΒ΄.

᾿Ιωάννης Λάσκαρις (τέλος 14ου αἰώνα - ἀρχὲς 15ου αἰώνα). Ὁ Σηρπάναγος ἢ Πηγονίτης. Ποιητὴς καὶ μελοποιὸς μὲ μεγάλη δραστηριότητα. Τὸ 1411 ἐγκατέλειψε ἀγαθὰ καὶ συγγενεῖς στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ κατέβη στὴν Κρήτη, ὅπου ἵδρυσε σχολὴ καὶ δίδασκε τὴν Ψαλτικὴ τέχνη. Δοκιμώτατος μουσικοδιδάσκαλος καὶ ἔμπειρος ψάλτης. Εἶναι ποιητὴς καὶ μελοποιὸς πολλῶν ᾿Εκκλησια-στικῶν κειμένων.

          Μᾶρκος Εὐγενικὸς (15ος αἰῶνας, 1451). Στὸ ὄνομα Μᾶρκος ταυτίζονται πολλοὶ ἢ ποιητὲς ἢ μελοποιοὶ (π.χ. Μᾶρκος ἱερομόναχος, Μάρκος Βλατῆς, κλπ.). Ὁ Εὐγενικὸς ὑπῆρξε Μητροπολίτης ᾿Εφέσου, καὶ διέπρεψε ὡς ᾀσματογράφος. Ἑρμήνευσε ἐπίσης τοὺς ὕμνους τοῦ ᾿Ιωάννη Δαμασκηνοῦ καὶ μελοποίησε μαθήματα στὴν Παπαδικὴ καὶ στὸ Κρατηματάριο, καθὼς καὶ πολλοὺς κανόνες καὶ στιχηρά.

(συνεχίζεται)

«Καὶ εἶδον ἄλλο θηρίον ἀναβαῖνον ἐκ τῆς γῆς καὶ εἶχε κέρατα δύο ὅμοια ἀρνίῳ, καὶ ἐλάλει ὡς δράκων…» (Ἀποκ. ιγ´, 11).

[Καὶ εἶδον ἄλλο θηρίον νὰ βγαίνῃ ἀπὸ τὴν γῆν καὶ εἶχε δύο κέρατα, ὅμοια μὲ κέρατα ἀρνίου, ὅμως ὡμιλοῦσε ὡσὰν δράκων. Πρόκειται γιὰ τὸν ψευδοπροφήτην τοῦ Ἀντιχρίστου, ποὺ κάτω ἀπὸ τὸ ἐξωτερικὸν καὶ παραπλανητικὸν φαινόμενο τοῦ “προβάτου” ὑποκρύπτει λύκον καὶ τὸν σατανᾶν…]

Τὰ περιγραφόμενα στὸ χωρίον αὐτὸ ἀπὸ τὸν Εὐαγγελιστὴν Ἰωάννην τὸν Θεολόγον, ὅπως ἀπεικονίζονται σὲ μικρογραφία τοῦ “κώδικα 724” τῆς βιβλιοθήκης Châteam (ἔτη 1451-1475), στὸ Chantilly τῆς Γαλλίας.

Τὸ “ἕνα κέρατο” ἐκφράζει τὴν πολεμικὴν τοῦ “Θηρίου-Ψευδοπροφήτου” τοῦ Ἀντιχρίστου, ἐναντίον τῆς εἰς Χριστὸν Πίστεως (δηλαδὴ πολεμικὴ κατὰ τῆς Ὀρθοδοξίας, π.χ. Οικουμενισμος)

Τὸ “ἕτερον κέρατο” ἐκφράζει τὴν πολεμικὴν τοῦ “Θηρίου-Ψευδοπροφήτου” τοῦ Ἀντιχρίστου, ἐναντίον τῆς ἐν Χριστῷ Ζωῆς (δηλαδὴ πολεμικὴ κατὰ τῆς Ὀρθοπραξίας, π.χ. Νικολαϊτισμος)

Ἐν προκειμένῳ παρουσιάζονται ὁ Οἰκουμενισμὸς καὶ ὁ Νικολαϊτισμὸς ἐν ἑνιαίῳ συμπλέγματι!

Τὰ δύο ταῦτα, Οἰκουμενισμὸς καὶ Νικολαϊτισμὸς οὐδόλως εἶναι «ἀνεξάρτητα». Ἀναφύονται καὶ ἀναδύονται ἀμφότερα ἐκ τῆς μίας καὶ ἐνιαίας κεφαλῆς τοῦ Ψευδοπροφήτου. Ἐμφανίζονται καὶ δροῦν ἀλληλένδετα, ἀλληλοεξαρτώμενα, ἀλληλοτροφοδοτούμενα, ἀλληλοεπηρεαζόμενα καὶ ἐνεργοῦντα ἀμφιδρόμως, ὠσὰν συμπεπλεγμέναι Παναιρέσεις!

 Ἀπὸ τὸ τεῦχος 132-141, Δεκέμβριος, 2019 τοῦ περιοδικοῦ τῆς Ἱ. Μονῆς Σταυροβουνίου «Ο ΖΩΟΠΟΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ»., σσ. 915-925.

(συνεχίζεται)

γ. ῎Αλλοι μελοποιοὶ καὶ ὑμνογράφοι ΙΑ΄.

    ᾿Ιωάννης Κλαδᾶς (τέλος 14ου αἰώνα-ἀρχὲς 15ου αἰώνα). Λαμπαδάριος τοῦ“εὐαγοῦς Βασιλικοῦ κλήρου”, ἔψαλλε στὴν Ἁγία Σοφία γιὰ πολλὰ χρόνια. Θεωρεῖται μετὰ τὸν ᾿Ιωάννη Δαμασκηνὸ καὶ τὸν ᾿Ιωάννη Κουκουζέλη ἡ τρίτη πηγὴ τῆς Βυζαντινῆς μουσικῆς. ῎Εγραψε συγγράμματα περὶ μουσικῆς καὶ ὑπῆρξε περίφημος συνθέτης. ᾿Εμέλισε ᾿Ανοιξαντάρια, χερουβικά, κοινωνικὰ τῶν Κυριακῶν, τὸ περίφημο μέγα κοινωνικὸ τῆς Λειτουργίας τῶν Προηγιασμένων “Γεύσασθε καὶ ἴδετε”  σὲ ἦχο ἐπίσης Α΄ τετράφωνο, τὸ νεκρώσιμο “῞Αγιος ὁ Θεός”,  τὸ ἀργὸ“τὴν γὰρ σὴν μήτραν”  σὲ ἦχο ἐπίσης Α΄ τετράφωνο καὶ ἄλλα πολυάριθμα ἐκτεταμένα μαθήματα. Ὁ κώδικας 2406 (ἔτος 1453) τῶν ᾿Αθηνῶν περιέχει καὶ σύνθεση μιᾶς θυγατέρας τοῦ ᾿Ιωάννη Κλαδᾶ. Τοῦτο μαρτυρεῖ τὴ σπουδαιότητα τοῦ ἀνδρός, ὡς μεγαλοφυοῦς μουσικοῦ, ὥστε, ὅπως παρατηρεῖ ὁ Γρ. Στάθης,“καὶ θήλεια ἐπίγονος αὐτοῦ νὰ κληρονομήσῃ στοιχεῖα ἐκ τοῦ πατρικοῦ ταλάντου”.

     Ἡ σπουδαιότητα τοῦ ᾿Ιωάννη Κλαδᾶ, ἐκτὸς τῶν ἄλλων, συνίσταται κυρίως στὸ ὅτι ἐμέλισε“᾿Ακάθιστον ῞Υμνον (ἀργὸν)”  μιμούμενον,“κατὰ τὸ δυνατὸν τὴν Παλαιὰν ᾿Ακάθιστον”  τῶν πρὸ αὐτοῦ συνθετῶν, ὅπως σημειώνει ἰδιοχείρως, καὶ ὁ ὁποῖος ἦταν πολὺ διαδεδομένος στὴ χειρόγραφη παράδοση μέχρι τὰ μέσα τοῦ 19ου αἰώνα. ῞Ολος ὁ Ἀκάθιστος ὕμνος τοῦ Κλαδᾶ ἐξηγήθηκε στὴ Νέα μέθοδο ἀναλυτικῆς σημειογραφίας τῆς Βυζαντινῆς μουσικῆς ἀπὸ τὸν Χουρμούζιο τὸν Χαρτοφύλακα σὲ δύο τόμους.

(συνεχίζεται)

Ἡ Ἀποστολικὴ Σύνοδος
Ἱεροσόλυμα, περὶ τὸ 49 μ.Χ. 

Ἡ Ἀποστολικὴ Σύνοδος, ἐγένετο εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα περὶ τὸ ἔτος 49 μ.Χ. (Πρξ. ιε ´, 1-35 & Γαλ. β´) ὑπὸ τὴν Προεδρίαν τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου, πρώτου ἐπισκόπου Ἱεροσολύμων.

Ἀποτελεῖ ἡ Ἀποστολικὴ αὐτὴ Σύνοδος τὸν Θεμέλιον Λίθον ὅλων τῶν ἐπακολουθεισῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων τῆς Ἐκκλησίας.

Τὸ Δόγμα, ποὺ διετύπωσε σαφέστατα ἡ Πρώτη αὐτὴ Σύνοδος τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων καταδικάζει ἀπεριφράστως:

(α) τόσον τὸ πνεῦμα τοῦ Οἰκουμενισμοῦ-Συγκρητισμοῦ, ἐντέλλουσα: “Ἀπέχεσθαι εἰδωλοθύτων καὶ αἵματος καὶ πνικτοῦ”. Ὑπὸ τὴν ἐνδεικτικὴν αὐτὴν ἀπόφανσιν καταδικάζεται ὁ οἱοσδήποτε συγκερασμὸς τῶν Χριστιανῶν μὲ τὰς ποικίλας ἐκδηλώσεις τύπου “Συγκριτισμοῦ-Οἰκουμενισμοῦ”,

(β) ὅσον καὶ τὸ πνεῦμα τοῦ Νικολαϊτισμοῦ, ἐντέλλουσα: “(Ἀπέχεσθαι) πορνείας”, δεδομένου ὅτι ὑπὸ τὸν συνοπτικὸν ὅρον “πορνεία” ἐννοοῦνται, κατὰ τὴν Ἁγίαν Γραφὴν καὶ κατὰ τους Ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας, ἅπασαι αἱ σαρκικαὶ ἁμαρτίαι.

Ὅλαι ἀνεξαιρέτως αἱ ἐπακολουθήσασαι Οἰκουμενικαὶ Σύνοδοι, μέσα εἰς τὴν πορείαν τῆς Ἱστορίας, διαπνέονται, εἴτε ἀμέσως, εἴτε ἐμμέσως, πλὴν ὅμως σαφῶς, ἀπὸ τὸ πνεῦμα τοῦ Ἀντιοικουμενισμοῦ καὶ Ἀντινικολαϊτισμοῦ.

Ἐάν ποτε ἤθελε ἐμφανισθῇ Σύνοδος, διεκδικοῦσα τὸν ῥόλον καὶ τὸν τίτλον “Οἰκουμενικῆς” καὶ δὲν ἐμφορεῖται ἀπὸ πνεῦμα Ἀντι-οικουμενιστικὸ καὶ Ἀντι-νικολαϊτικό, ἡ τοιαύτη “Σύνοδος” θὰ ἦτο ποτε δυνατὸν νὰ ἀπαιτήσῃ νὰ καταγραφῇ ὡς “Οἰκουμενική”;;;

Ἀσφαλέστατα ΟΧΙ!!!

Διαχρονικῶς τὸ σύμπλεγμα “Οἰκουμενισμοῦ-Νικολαϊτισμοῦ” καταδικάζεται σαφῶς καὶ ἀπεριφράστως ἀπὸ τὸ θεμελιωδεστάτης σημασίας Πρῶτον καὶ Κορυφαῖον Δόγμα τῆς Πρώτης Ἀποστολικῆς Συνόδου τῶν Ἱεροσολύμων καὶ ἀποτελεῖ διαυγεστάτην καὶ μόνιμον τοποθέτησιν τῆς Μίας Ἁγίας, Καθολικῆς καὶ Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας!

 Ἀπὸ τὸ τεῦχος 132-141, Δεκέμβριος, 2019 τοῦ περιοδικοῦ τῆς Ἱ. Μονῆς Σταυροβουνίου «Ο ΖΩΟΠΟΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ»., σσ. 915-925.

(συνεχίζεται)