Β. Δεύτερη Περίοδος (300-700 μ.Χ.) Α΄.

1. Μορφὴ ὕμνων

          Ἡ Ἐκκλησιαστικὴ μουσικὴ πῆρε συγκεκριμένη καὶ καθωρισμένη μορφή, ὅταν ἀναγνωρίστηκε ὁ Χριστιανισμὸς ὡς κανονικὴ θρησκεία τοῦ ῾Ρωμαϊκοῦ κράτους ἀπὸ τὸν Μέγα Κωνσταντῖνο8. Ἡ ἐμφάνιση ἐξάλλου πολλῶν αἱρετικῶν κατὰ τὸν Δ΄ αἰῶνα ὤθησε τοὺς Πατέρες τῆς ᾿Εκκλησίας νὰ πλουτίσουν τοὺς παλαιοὺς ὕμνους μὲ νέους, νὰ ὀργανώσουν τελετές, ἑορτὲς καὶ πανηγύρεις μὲ λειτουργίες, παννυχίδες καὶ ὁλονύκτιες ψαλμῳδίες καὶ ὑμνῳδίες. Τότε θεσπίζονται ἱεροὶ κανόνες καὶ εἰδικὸ τυπικὸ γιὰ τὴν ψαλμῳδία.

          Μὲ τὸν ΙΕ΄κανόνα ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Λαοδικείας (360 μ.Χ.) ὁρίζει “Περὶ τοῦ μὴ δεῖν πλὴν τῶν κανονικῶν ψαλτῶν, τῶν ἀπὸ τοῦ ἄμβωνος ἀναβαινόντων καὶ ἀπὸ διφθέρας ψαλλόντων, ἑτέρους τινὰς ψάλλειν ἐν τῇ ᾿Εκκλησίᾳ”. Οἱ ψάλτες δηλαδὴ ἀνέβαιναν στὸν ἄμβωνα, ποὺ ἦταν στὸ μέσον τοῦ Ναοῦ, καὶ ἔψελναν ἀπὸ εἰδικὰ μουσικὰ βιβλία.

          ᾿Αργότερα ὅμως ὁ ῎Αμβωνας ὡρίστηκε νὰ χρησιμοποιῆται μόνο γιὰ τὸ κήρυγμα, ὁπότε οἱ δύο χοροὶ τῶν ψαλτῶν πῆραν τὶς σημερινές τους θέσεις δεξιὰ κι ἀριστερά.

          Ὁ Διορισμὸς τῶν ψαλτῶν περιείχε τὶς ἑξῆς λέξεις ἀπὸ τὸν 9ο κανόνα. “῞Ορα, πίστευε καὶ ἀποδέχου ἐν τῇ καρδίᾳ σου πᾶν ὅ,τι ᾄδεις τῷ στόματι, καὶ ὅ,τι διὰ τῆς πίστεως ἀποδέχῃ τοῦτο πραγματοποίει διὰ τῶν ἔργων”.

          Μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου οἱ ψάλτες ἄρχισαν νὰ ἀπολαμβάνουν μεγάλης ὑπολήψεως· γι᾿ αὐτὸ καὶ ἄρχισαν σιγὰ σιγὰ νὰ ἱδρύωνται οἱ πρῶτες μουσικὲς σχολὲς γιὰ μόρφωσή τους. Στὶς μέρες τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου ἐμφανίζονται καὶ οἱ ᾿Ισοκράτες στοὺς χοροὺς τῶν Ψαλτῶν, ὅπως ἀναφέρεται σὲ μιὰ ἐπιστολή του9, καθὼς καὶ σὲ ἕνα χωρίο τῆς “ἐν λιμῷ καὶ αὐχμῷ”  ὁμιλίας τοῦ Μεγάλου Βασιλείου.

          ῎Ετσι ἡ ψαλτικὴ ἄρχισε νὰ συστηματοποιῆται, ἐνῷ μὲ τὴν ἐμφάνιση ἐμπνευσμένων μελοποιῶν καὶ ὑμνογράφων ἔλαβε συγκεκριμένη καὶ καθωρισμένη μορφή.

(συνεχίζεται)