Α΄ Οἱ δύο κανόνες τῶν Χριστουγέννων Β΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

Ὁ Κοσμᾶς ὑπῆρξε μελωδὸς του Η΄ αἰώνα. Εἶναι γνωστὸς μὲ διάφορα ἐπωνύμια: Μελωδός, ποιητής, μοναχός, νεώτερος (σὲ σύγκριση μὲ τὸν δάσκαλό του Κοσμᾶ Ξένο ἢ Ἱκέτη), ἱεροσολυμίτης καὶ ἁγιοπολίτης. Γεννήθηκε κατὰ πάσαν πιθανότητα στὴν Δαμασκὸ γύρω στὸ 685. Ἔμεινε ὀρφανὸς καὶ υἱοθετήθηκε ἀπὸ τὸν πατέρα τοῦ Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Σέργιο. Γύρω στὸ 743 χειροτονήθηκε ἐπίσκοπος Μαϊουμά. Κοιμήθηκε γύρω στὸ 750. Ἡ μνήμη τοῦ τιμᾶται στὶς 14 Ὀκτωβρίου.

Ὁ Κοσμᾶς μαζὶ μὲ τὸν Ἀνδρέα Κρήτης καὶ τὸν Ἰωάννη Δαμασκηνὸ εἶναι ἀπὸ τοὺς πρώτους εἰσηγητὲς τοῦ ποιητικοῦ εἴδους τοῦ «Κανόνα». Ὁ Κοσμᾶς συνέθεσε πλῆθος Κανόνων, μεταξὺ αὐτῶν καὶ Κανόνες τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδας.

Ὁ Ἰωάννης Δαμασκηνὸς συνέθεσε τὸν ἰαμβικὸ κανόνα τῶν Χριστουγέννων, ὁ ὁποῖος φέρει τὴν ἑξῆς ἀκροστιχίδα[1], σὲ στίχους Ἠρωελεγείους:

»Εὐεπίης μελέεσσιν ἐφύμνια ταῦτα λιγαίνει

»Υἷα Θεοῦ μερόπων εἵνεκα τικτόμενον

»Ἐν χθονί, καὶ λύοντα πολύστομα πήματα κόσμου.

»Ἀλλ’ ἄννα, ρητῆρος ῥύεο τῶνδε πόνων.

(συνεχίζεται)

---

[1] Ἀκροστιχίδα εἶναι μία πρόταση, ἡ ὁποία σχηματίζεται ὅταν πάρουμε κάθετα το πρῶτο γράμμα τῶν στίχων ἢ στροφῶν τοῦ Κανόνα ἢ τοῦ Κοντακίου. Ἡ ἀκροστοιχίδα μπορεῖ ἐπίσης νὰ εἶναι καὶ ἀλφαβητική, ὅπως στὸ Κοντάκιο τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου. Βλ. σχετικὰ ΘΗΕ, τ. 1. στ. 1235-1236.