Περὶ τῆς ψαλτικῆς τέχνης B΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

          Τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ μουσικὴ αὐτὴ εἶναι ζωντανὴ μέσα στὴν παράδοση τοῦ λαοῦ μας εἶναι καὶ θετικὸ καὶ ἀρνητικὸ στοιχεῖο. Θετικό, γιατὶ μᾶς βοηθᾶ νὰ γνωρίσωμε καλύτερα καὶ πιὸ σωστὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ μουσική μας· ἀρνητικό, γιατὶ βοηθᾶ τοὺς ἐπιπόλαιους μελετητές της νὰ μὴ δείχνουν τὴν ἀναγκαία σοβαρότητα καὶ ἐπιμονὴ γι’ αὐτήν.

          Ὁ μελετῶν διὰ τῆς λογικῆς τὴ μουσική αὐτὴ συστηματοποιεῖ τὰ πορίσματά του καὶ τὰ κατατάσσει σὲ κανόνες. Ὁ χρησιμοποιῶν τὸ συναίσθημά του περισσότερο, παρὰ τὴ λογική, προσέχει τὶς μελῳδικὲς γραμμὲς καὶ τὴ ῥοὴ τοῦ μέλους. Ὁ πρῶτος εἶναι ὁ ἐπιστημονικὸς καὶ συστηματικός, ὁ δεύτερος καλλιτεχνικὸς καὶ ἐκφραστικός. ῞Ομως αὐτὰ δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι ἀπόλυτα. ᾿Εγὼ θὰ προτιμοῦσα τὸν δεύτερο παρὰ τὸν πρῶτο.

          ῞Οταν ὑπάρχῃ ἐσωτερικὴ κίνηση καὶ ἐνθουσιασμὸς γιὰ τὴ Βυζαντινὴ Μουσική, δὲν βλέπομε πλέον τοὺς χαρακτῆρες, ἀλλὰ τὶς μουσικὲς φράσεις.

          Τὸ μεγαλύτερο λάθος, ποὺ κάνουν οἱ κριτικοὶ τῆς μουσικῆς, εἶναι ἡ σύγκριση. Ἡ τελευταία, αὐτὴ καθ’ ἑαυτήν, εἶναι οὐδέτερη. ᾿Αλλὰ γίνεται ἀρνητικὸ στοιχεῖο, ὅταν συγκρίνωμε τὴν Εὐρωπαϊκὴ μὲ τὴ Βυζαντινή. Γιὰ νὰ συγκρίνωμε δύο ἀντικείμενα, πρέπει νὰ εἶναι ὁμοειδῆ. Βυζαντινὴ μὲ Βυζαντινὴ καὶ Εὐρωπαϊκὴ μὲ Εὐρωπαϊκή.

          ῞Ενα ἄλλο θέμα, ποὺ πρέπει νὰ τονίσωμε εἶναι ἡ χρησιμοποίηση τοῦ παρεστιγμένου μπροστὰ ἢ πίσω ἀπὸ τὸ γοργό ἢ δίγοργο. Πιστεύω ὅτι πρέπει νὰ εἴμαστε φειδωλοὶ στὴ χρήση τοῦ παρεστιγμένου καὶ νὰ βασιζόμαστε πάνω στὴν ἐκτέλεσή του, γιὰ νὰ καθορίσωμε ἂν θὰ τοποθετηθῇ ἢ ὄχι παρεστιγμένο καὶ ποῦ θὰ τοποθετηθῇ.

          Ἡ Βυζαντινὴ Μουσικὴ μπορεῖ νὰ ἔχῃ κύριο ἢ δευτερεύοντα λόγο σὲ σχέση μὲ τὸ ποιητικὸ κείμενο. Στὰ σύντομα μέλη ἡ μουσικὴ ὑπηρετεῖ τὴν ποίηση, ἐνῷ στὰ ἀργὰ συμβαίνει τὸ ἀντίθετο.

Χριστόδουλος Βασιλειάδης, Κείμενα ἐπὶ ζητημάτων τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, Ἐορτολόγιο, Τριώδιο-Πεντηκοστάριο, Ὀρθόδοξοι προβληματισμοί, ἐκδόσεις Ἁγία Ταϊσία, Λευκωσία 2017.