ΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ - ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ ΣΤ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

        Στην Σούδα[1], αναφέρεται ότι «οι κανόνες Ιωάννου τε και Κοσμά σύγκρισιν ουκ εδέξαντο ουδέ δέξαιντο αν, μέχρις ο καθ’ ημάς βίος περαιωθήσεται». Δηλαδή οι Κανόνες του Ιωάννου Δαμασκηνού και Κοσμά του Μελωδού δεν μπορούν να συγκριθούν με οποιοδήποτε άλλο ύμνο, ούτε ποτέ θα μπορέσουν να δεχθούν σύγκριση μέχρι να συμπληρωθεί η παρούσα ζωή.

Β΄ Οι δύο κανόνες των Θεοφανείων

Ο Κύριος μετά τη ζωηφόρο Ανάστασή Του και προτού αναληφθεί, δίνει εντολή στους μαθητές Του να βαπτίζουν όλα τα έθνη εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος[2]. Και δεν λέγει «εις τα ονόματα…» αλλά «εις το όνομα…», υποδηλώνοντας ότι τα τρία πρόσωπα είναι μία Θεότητα, ένας Θεός, ένα όνομα, ένας ὁ εκ τούτων αγιασμός, μία ἡ προς ταύτα πίστη[3]! Υπόδειγμα προς τούτο δίνει πάλιν ὁ Κύριος, βαπτιζόμενος και Αυτός από τον Ιωάννη Πρόδρομο. Τη βάπτιση του Κυρίου στον Ιορδάνη ποταμό μας θυμίζει και ἡ εορτή των Θεοφανείων.

Ποιητής του πρώτου κανόνα των Θεοφανείων είναι ὁ Κοσμάς επίσκοπος Μαϊουμά, ενώ του δεύτερου ιαμβικού κανόνα ο Ιωάννης Δαμασκηνός. Ο ειρμός της πρώτης ωδής του πρώτου κανόνα των Θεοφανείων έχει ως εξής:

«Βυθού ανεκάλυψε πυθμένα,

Και διά ξηράς οικείους έλκει,

εν αυτώ κατακαλύψας αντιπάλους,

ο κραταιός, εν πολέμοις Κύριος,

ότι δεδόξασται».

(συνεχίζεται)

---

[1] Βυζαντινό λεξικό, το οποίο γράφτηκε κατά τα τέλη του 10^ου αιώνα, μάλλον από ομάδα αντιγραφέων, χωρίς κριτική και μέθοδο. Περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό λημμάτων, γύρω στα 12.000 και 900 βιογραφίες. Το υλικό της Σούδας σχετίζεται με την αρχαία Ελλάδα και περιέχει αρκετές πληροφορίες για τη μουσική, καθώς και για αρχαίους ποιητές και μουσικούς. Περί αυτού βλ. ΤΑΚΗ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ, Το Λεξικό της Ελληνικής Μουσικής, Από τον Ορφέα έως σήμερα, εκδ. Γιαλλέλη, Αθήνα 1998, τ. 5, σ. 450.

[2] Βλ. Ματθ. κη΄, 19.

[3] Βλ. Νικοδήμου Ἁγιορείτου, Εορτοδρόμιον, ήτοι ερμηνεία εις τους ασματικούς κανόνας των Δεσποτικών και Θεομητορικών εορτών, εκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη, Θεσσαλονίκη 1987.