ΟΙ ΔΥΟ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ Γ

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Φωτογραφία: Αλεξία Φιλίππου)

        Η ποίηση του Κοσμά συγγενεύει σε πολλά σημεία με την ποίηση Ιωάννου του Δαμασκηνού. Πολλές φορές χρησιμοποιεί ομοιοκαταληξία. Χρησιμοποιεί επίσης ακροστιχίδα. Ο Θεόδωρος Πρόδρομος έχει γράψει εξήγηση στους Κανόνες του Κοσμά και Ιωάννου Δαμασκηνού. Είναι χαρακτηριστικές οι παρομοιώσεις που κάνει ο Κοσμάς στον ειρμό της ενάτης ωδής του πρώτου Κανόνα των Χριστουγέννων. Παρομοιάζει το σπήλαιο, όπου γεννήθηκε ο Χριστός με τον ουρανό, την Παρθένο ως θρόνο Χερουβικό, και την φάτνη σαν χωρίο, στο οποίο ανεκλήθη ο αχώρητος. Από τους ωραιότερους ύμνους, σε νόημα και περιεχόμενο, είναι και το τροπάριο της Θ΄ ωδής του πρώτου Κανόνα «Νεηγενές, Μάγων λεγόντων, παιδίον Άναξ...». Από τη μια παρουσιάζει τους μάγους να αναζητούν το γεννηθέν παιδίο και από την άλλη τον Ηρώδη, ο οποίος εξεμαίνετο εναντίον του Ιησού[1].

        Τελειώνοντας θα θέλαμε να αναφέρουμε ότι στην Σούδα[2], αναφέρεται ότι «οι κανόνες Ιωάννου τε και Κοσμά σύγκρισιν ουκ εδέξαντο ουδέ δέξαιντο αν, μέχρις ο καθ’ ημάς βίος περαιωθήσεται». Δηλαδή οι Κανόνες του Ιωάννου Δαμασκηνού και Κοσμά του Μελωδού δεν μπορούν να συγκριθούν με οποιοδήποτε άλλο ύμνο, ούτε ποτέ θα μπορέσουν να δεχθούν σύγκριση μέχρι να συμπληρωθεί η παρούσα ζωή.

---

[1] Χρονικά η γέννηση του Κυρίου δεν ταυτίζεται με την προσκύνηση των μάγων, η οποία έγινε περίπου δύο χρόνια μετά την γέννηση. Είναι χαρακτηριστική η περιγραφή του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου, όταν λέγει ότι οι μάγοι εισήλθαν «εις την οικίαν» και είδαν το παιδίο με τη μητέρα του. Επομένως η προσκύνηση των μάγων δεν έγινε στο σπήλαιο όπου γεννήθηκε ο Ιησούς αλλά σε οικία πάλιν στην Βηθλεέμ, περίπου δύο χρόνια αργότερα. Περί αυτού βλ. ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ (Αρχιμ.), Άρθρα, μελέται, επιστολαί, τ. Α΄, Αθήναι, 1986, σσ. 325-328.

[2] Βυζαντινό λεξικό, το οποίο γράφτηκε κατά τα τέλη του 10^ου αιώνα, μάλλον από ομάδα αντιγραφέων, χωρίς κριτική και μέθοδο. Περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό λημμάτων, γύρω στα 12.000 και 900 βιογραφίες. Το υλικό της Σούδας σχετίζεται με την αρχαία Ελλάδα και περιέχει αρκετές πληροφορίες για τη μουσική, καθώς και για αρχαίους ποιητές και μουσικούς. Περί αυτού βλ. ΤΑΚΗ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ, Το Λεξικό της Ελληνικής Μουσικής, Από τον Ορφέα έως σήμερα, εκδ. Γιαλλέλη, Αθήνα 1998, τ. 5, σ. 450.