Ο Κοσμάς υπήρξε μελωδός
του Η΄ αιώνα. Είναι γνωστός με διάφορα επωνύμια: Μελωδός, ποιητής, μοναχός,
νεώτερος (σε σύγκριση με τον δάσκαλό του Κοσμά Ξένο ή Ικέτη), ιεροσολυμίτης και
αγιοπολίτης. Γεννήθηκε κατά πάσαν πιθανότητα στην Δαμασκό γύρω στο 685. Έμεινε
ορφανός και υιοθετήθηκε από τον πατέρα του Ιωάννου Δαμασκηνού, Σέργιο. Γύρω στο
743 χειροτονήθηκε επίσκοπος Μαϊουμά. Κοιμήθηκε γύρω στο 750. Η μνήμη του
τιμάται στις 14 Οκτωβρίου.
Ο Κοσμάς μαζί με τον
Ανδρέα Κρήτης και τον Ιωάννη Δαμασκηνό είναι από τους πρώτους εισηγητές του
ποιητικού είδους του «Κανόνα». Ο Κοσμάς συνέθεσε πλήθος Κανόνων, μεταξύ αυτών
και τους Κανόνες της Μεγάλης Εβδομάδας.
Ο Ιωάννης Δαμασκηνός
συνέθεσε τον ιαμβικό κανόνα των Χριστουγέννων, ο οποίος φέρει την εξής
ακροστιχίδα[1], σε
στίχους Ηρωελεγείους:
»Ευεπίης μελέεσσιν εφύμνια ταύτα λιγαίνει
»Υία Θεού μερόπων είνεκα τικτόμενον
»Εν χθονί, και λύοντα πολύστονα πήματα κόσμου.
»Αλλ’ άνα, ρητήρας ρύετο των δε πόνων.
Ο Ιωάννης ακολουθεί τη
ρυθμική στιχουργική, εκτός από τους λίγους ιαμβικούς Κανόνες, όπου συνδυάζει τα
ιαμβικά τρίμετρα με την στροφική τεχνική. Στα ποιήματα του μπορεί κάποιος να
διακρίνει τον βραχυλόγο και ακριβολόγο δογματικό, ο οποίος συχνά αναφέρεται στα
πρόσωπα του Κυρίου και της Θεοτόκου.
Ο Κοσμάς πολλές φορές
αντλεί τα θέματα του από την Αγία Γραφή, και από τους Πατέρες της Εκκλησίας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο ειρμός της Α΄ ωδής των Χριστουγέννων, ο
οποίος είναι παρμένος αυτολεξεί από ομιλία του Αγίου Γρηγορίου του θεολόγου:
«Χριστός γεννάται, δοξάσατε,
Χριστός εξ ουρανών, απαντήσατε,
Χριστός επί γης, υψώθητε,
Άσωμεν τω Κυρίω πάσα η γη
και εν ευφροσύνη ανυμνήσατε, λαοί,
ότι δεδόξασται».
(συνεχίζεται)
[1] Ακροστιχίδα είναι μία πρόταση, η οποία σχηματίζεται όταν πάρουμε
κάθετα το πρώτο γράμμα των στίχων ή στροφών του Κανόνα ή του Κοντακίου. Η
ακροστοιχίδα μπορεί επίσης να είναι και αλφαβητική, όπως στο Κοντάκιο του
Ακαθίστου Ύμνου. Βλ. σχετικά ΘΗΕ, τ.
1. στ. 1235-1236.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου