ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ Γ΄.

(Φωτογραφία: Αλεξία Φιλίππου)

        Ἔργα τοῦ Δαμασκηνοῦ:

        Τὰ συγγράμματα τοῦ πολυμαθέστατου αὐτοῦ πατέρα ἀνάγονται εἰς πέντε κατηγορίες: σὲ καθαρὰ φιλοσοφικά, σὲ θεολογικά, σὲ ποιητικά, σὲ ἑρμηνευτικὰ καὶ σὲ μουσικά.

        Παραθέτουμε πιὸ κάτω τὰ ἀναφερόμενα στὴ Μουσική:

        1.  Θ ε ω ρ η τ ι κ ά. ῎Εγραψε τὴ «Γραμματικὴ τῆς Μουσικῆς», στὴν ὁποία διαπραγματεύεται γύρω ἀπὸ τοὺς ὀκτὼ ἤχους τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς καὶ τῆς ἀντιστοιχίας αὐτῶν πρὸς τοὺς τρόπους τῆς ἀρχαίας Ἑλληνικῆς Μουσικῆς.

        2.  Μ ο υ σ ι κ ὰ  καὶ  Π ο ι η τ ι κ ά. Τὸ σπουδαιότερο ποιητικὸ ἔργο του εἶναι ἡ «Ὀ κ τ ώ η χ ο ς». ᾿Ονομάζεται καὶ «Π α ρ α κ λ η τ ι κ ή», περιέχει δὲ τὰ τροπάρια τοῦ Ἑσπερινοῦ καὶ τοῦ Ὄρθρου ὅλων τῶν ἡμερῶν τῆς ἑβδομάδας καὶ στοὺς ὀκτὼ ἤχους. Ἡ ὀκτώηχος θαυμάζεται γιὰ τὸν πλοῦτο τῶν δογματικῶν ἐννοιῶν, ποὺ βρίσκονται σ᾿ αὐτή.

Ἔγραψε πολλοὺς Κ α ν ό ν ε ς, μεταξὺ τῶν ὁποίων ἐξέχουσα θέση κατέχει ὁ τῆς Ἀναστάσεως «Ἀναστάσεως ἡμέρα, λαμπρυνθῶμεν λαοί, Πάσχα Κυρίου Πάσχα...».

          Στὶς λέξεις τοῦ κανόνα αὐτοῦ τοῦ Πάσχα διαχέεται πλήρης ἀγαλλίαση στὴν καρδιὰ τῶν χριστιανῶν καὶ ὁ ὕμνος τῆς ἀπολύτου ἀγάπης, μὲ τὸν ὁποῖον προτρεπόμαστε, ὄχι μόνο νὰ περιπτυχθοῦμε ὁ ἕνας τὸν ἄλλο, ἀλλὰ καὶ ὅπως συγχωρήσουμεν καὶ αὐτοὺς ποὺ μᾶς μισοῦν, βοῶντες τὸ χαρμόσυνον ἄγγελμα «Χριστὸς ᾿Ανέστη».

  Ἔγραψε ἐπίσης κανόνες, ποὺ ἀναφέρονται στὶς γιορτὲς τῆς Ὑπαπαντῆς, τοῦ Σταυροῦ, τῆς Ἀναλήψεως, τῆς Γεννήσεως τῆς Θεοτόκου, τοὺς ἰαμβικοὺς τῶν Χριστουγέννων καὶ τῆς Πεντηκοστῆς. ᾿Επίσης τὸ «Τὸ προσταχθὲν μυστικῶς...», τὸ «Τῇ «Ὑπερμάχῳ...» δίχορο, «Ἰδοὺ ὁ Νυμφίος ἔρχεται...», «Ὅτε οἱ ἔνδοξοι μαθηταὶ...» τὸ Χερουβικὸ καὶ Κοινωνικὸ τῶν Προηγιασμένων, τὰ Στιχηρὰ τοῦ Πάσχα («Πάσχα ἱερὸν ἡμῖν σήμερον ἀναδέδεικται...»), εἰκοσιέξι ἰδιόμελα νεκρώσιμα κ.ἄ.

    Π α ρ α σ η μ α ν τ ι κ ή:

  Ὁ Δαμασκηνὸς συστηματοποίησε τὴ μουσικὴ γραφὴ (παρασημαντική), ἡ ὁποία ἄρχισε νὰ σχηματίζεται κατὰ τὰ χρόνια ποὺ προηγήθηκαν αὐτόν. Ἡ γραφὴ αὐτὴ ὠνομάστηκε ἀ γ γ ι σ τ ρ ο ε ι δ ή ς, ἦταν δὲ στενογραφική, ἱερογλυφικὴ καὶ δύσκολη. ῞Ενα σημεῖο μποροῦσε νὰ ὑπονοῇ δύο ἢ τρεῖς φθόγγους ἢ καὶ ὁλόκληρη μουσικὴ φράση, ἀπαιτοῦσε δὲ πολλὰ χρόνια ἡ ἐκμάθησή της. Γι᾿ αὐτὸ οἱ ψάλτες τῆς ἐποχῆς ἐκείνης ἀπέφευγαν νὰ τὴν σπουδάσουν, μαθαίνοντας τὴν μουσικὴ πρακτικά.