ΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ - ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ Ε΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

        Η ποίηση του Κοσμά συγγενεύει σε πολλά σημεία με την ποίηση Ιωάννου του Δαμασκηνού. Πολλές φορές χρησιμοποιεί ομοιοκαταληξία. Χρησιμοποιεί επίσης ακροστιχίδα. Ο Θεόδωρος Πρόδρομος έχει γράψει εξήγηση στους Κανόνες του Κοσμά και Ιωάννου Δαμασκηνού. Είναι χαρακτηριστικές οι παρομοιώσεις που κάνει ο Κοσμάς στον ειρμό της ενάτης ωδής του πρώτου Κανόνα των Χριστουγέννων. Παρομοιάζει το σπήλαιο, όπου γεννήθηκε ο Χριστός με τον ουρανό, την Παρθένο ως θρόνο Χερουβικό, και την φάτνη σαν χωρίο, στο οποίο ανεκλήθη ο αχώρητος. Από τους ωραιότερους ύμνους, σε νόημα και περιεχόμενο, είναι και το τροπάριο της Θ΄ ωδής του πρώτου Κανόνα «Νεηγενές, Μάγων λεγόντων, παιδίον Άναξ...». Από τη μια παρουσιάζει τους μάγους να αναζητούν το γεννηθέν παιδίο και από την άλλη τον Ηρώδη, ο οποίος εξεμαίνετο εναντίον του Ιησού[1].

(συνεχίζεται)

---

[1] Χρονικά η γέννηση του Κυρίου δεν ταυτίζεται με την προσκύνηση των μάγων, η οποία έγινε περίπου δύο χρόνια μετά την γέννηση. Είναι χαρακτηριστική η περιγραφή του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου, όταν λέγει ότι οι μάγοι εισήλθαν «εις την οικίαν» και είδαν το παιδίο με τη μητέρα του. Επομένως η προσκύνηση των μάγων δεν έγινε στο σπήλαιο όπου γεννήθηκε ο Ιησούς αλλά σε οικία πάλιν στην Βηθλεέμ, περίπου δύο χρόνια αργότερα. Περί αυτού βλ. ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ (Αρχιμ.), Άρθρα, μελέται, επιστολαί, τ. Α΄, Αθήναι, 1986, σσ. 325-328.

ΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ - ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ Δ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(του Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

        Ο Ιωάννης ακολουθεί τη ρυθμική στιχουργική, εκτός από τους λίγους ιαμβικούς Κανόνες, όπου συνδυάζει τα ιαμβικά τρίμετρα με την στροφική τεχνική. Στα ποιήματα του μπορεί κάποιος να διακρίνει τον βραχυλόγο και ακριβολόγο δογματικό, ο οποίος συχνά αναφέρεται στα πρόσωπα του Κυρίου και της Θεοτόκου.

        Ο Κοσμάς πολλές φορές αντλεί τα θέματα του από την Αγία Γραφή, και από τους Πατέρες της Εκκλησίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο ειρμός της Α΄ ωδής των Χριστουγέννων, ο οποίος είναι παρμένος αυτολεξεί από ομιλία του Αγίου Γρηγορίου του θεολόγου:

«Χριστός γεννάται, δοξάσατε,

Χριστός εξ ουρανών, απαντήσατε,

Χριστός επί γης, υψώθητε,

Άσωμεν τω Κυρίω πάσα η γη

και εν ευφροσύνη ανυμνήσατε, λαοί,

ότι δεδόξασται».

(συνεχίζεται)

ΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ - ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ Γ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

Από την άποψη της μορφής έχουμε δύο είδη Κανόνων, τους ασματικούς και τους ιαμβικούς. Οι ασματικοί γράφονται σε γλώσσα κοινή, όχι όμως δημώδη, και σε ρυθμοτονικά μέτρα. Οι ιαμβικοί γράφονται σε γλώσσα αρχαία ποιητική και σε μέτρο ιαμβικό τρίμετρο (προσωδιακό). Στη λειτουργική χρήση της Εκκλησίας μας έχουμε τρεις ιαμβικούς κανόνες, των Χριστουγέννων, των Θεοφανείων και της Πεντηκοστής. Και οι τρεις είναι έργα του Ιωάννη Δαμασκηνού. Ο Κοσμάς συνέθεσε πλήθος Κανόνων, μεταξύ αυτών και τους Κανόνες της Μεγάλης Εβδομάδας.

        Ο Ιωάννης Δαμασκηνός συνέθεσε τον ιαμβικό κανόνα των Χριστουγέννων, ο οποίος φέρει την εξής ακροστιχίδα[1], σε στίχους Ηρωελεγείους:

»Ευεπίης μελέεσσιν εφύμνια ταύτα λιγαίνει

»Υία Θεού μερόπων είνεκα τικτόμενον

»Εν χθονί, και λύοντα πολύστονα πήματα κόσμου.

»Αλλ’ άνα, ρητήρας ρύετο των δε πόνων.

(συνεχίζεται)

---

[1] Ακροστιχίδα είναι μία πρόταση, η οποία σχηματίζεται όταν πάρουμε κάθετα το πρώτο γράμμα των στίχων ή στροφών του Κανόνα ή του Κοντακίου. Η ακροστοιχίδα μπορεί επίσης να είναι και αλφαβητική, όπως στο Κοντάκιο του Ακαθίστου Ύμνου. Βλ. σχετικά ΘΗΕ, τ. 1. στ. 1235-1236.

ΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ - ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ Β΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδης)

        Ο Κοσμάς υπήρξε μελωδός του Η΄ αιώνα. Είναι γνωστός με διάφορα επωνύμια: Μελωδός, ποιητής, μοναχός, νεώτερος (σε σύγκριση με τον δάσκαλό του Κοσμά Ξένο ή Ικέτη), ιεροσολυμίτης και αγιοπολίτης. Γεννήθηκε κατά πάσα πιθανότητα στην Δαμασκό γύρω στο 685. Έμεινε ορφανός και υιοθετήθηκε από τον πατέρα του Ιωάννου Δαμασκηνού, Σέργιο. Γύρω στο 743 χειροτονήθηκε επίσκοπος Μαϊουμά. Κοιμήθηκε γύρω στο 750. Η μνήμη του τιμάται στις 14 Οκτωβρίου.

        Ο Κοσμάς μαζί με τον Ανδρέα Κρήτης και τον Ιωάννη Δαμασκηνό είναι από τους πρώτους εισηγητές του ποιητικού είδους του «Κανόνα». Ο Κανόνας είναι ένα σύστημα σύντομων τροπαρίων, που διατάσσονται σε εννέα ωδές. Το πρώτο τροπάριο κάθε ωδής λέγεται ειρμός και είναι το ποιητικό και μουσικό πρότυπο (κανόνας) για τα υπόλοιπα τροπάρια της ωδής, τα οποία ακολουθούν τον τρόπο (μέλος) του. Ο Κανόνας αντικατέστησε το ήδη προϋπάρχον Κοντάκιο.

(συνεχίζεται)

ΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ - ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη) 

Α΄ Οι δύο κανόνες των Χριστουγέννων

        Τα Χριστούγεννα θεωρούνται η μεγαλύτερη γιορτή στην Ορθόδοξη Εκκλησία μετά από το Πάσχα. Είναι η απαρχή της σωτηρίας του γένους των ανθρώπων, αφού το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδας σαρκούται για να θεοποιηθεί κατά χάριν ο άνθρωπος. Στην ακολουθία του όρθρου των Χριστουγέννων υπάρχουν δύο κανόνες, ο ένας ποίημα κυρίου Κοσμά, επισκόπου Μαϊουμά και ο άλλος, o οποίος είναι ιαμβικός, ποίημα Ιωάννου μοναχού του Δαμασκηνού. Και οι δύο κανόνες είναι τονισμένοι σε ήχο πρώτο.

        Ο Ιωάννης Δαμασκηνός γεννήθηκε γύρω στο 680μ.Χ. στη Δαμασκό της Συρίας. Τόσο ο Ιωάννης Δαμασκηνός όσο και ο Κοσμάς μαθήτευσαν κοντά στον Κοσμά Ξένο ή Ικέτη. Διδάχθηκαν αριθμητική, γεωμετρία, μουσική, αστρονομία, ρητορική, διαλεκτική, ηθική και θεολογία. Εισήλθαν και οι δύο κατά τις αρχές του Η΄ αιώνα στην μονή του αγίου Σάββα και επιδόθηκαν στην σύνταξη ύμνων. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Λέων Γ΄ πλαστογράφησε για εκδίκηση επιστολή του Ιωάννου, με την οποία ζητούσε επέμβαση για να ελευθερωθεί από τα χέρια του χαλίφη. Ο χαλίφης, θεώρησε τον σύμβουλό του Ιωάννη Δαμασκηνό, ως προδότη και διέταξε να κόψουν το δεξί του χέρι. Ο Ιωάννης προσευχήθηκε θερμά στην Παναγία για να θεραπευθεί και πράγματι το χέρι του θεραπεύθηκε. Η παράδοση αυτή αναγράφεται σε εικόνα της Παναγίας Τριχερούσας στη μονή Χιλανδαριου. Ο γέροντας του Ιωάννη, θέλοντας να πολεμήσει τον εγωισμό του, του απαγόρευσε να συνθέτει ύμνους. Ο Ιωάννης όμως συνέθεσε τον ύμνο «Πάντα ματαιότης τα ανθρώπινα...». Ο γέροντας τότε του επέβαλε επιτίμιο να καθαρίσει την μονή και αφού ο Ιωάννης καθάρισε την μονή, ο γέροντας του του επέτρεψε να ασχολείται με τη συγγραφή και σύνθεση ύμνων. Χειροτονήθηκε σε πρεσβύτερο και συνέχισε την συγγραφή μέχρι και την κοίμησή του. Ο Ιωάννης απέθανε λίγο πριν τη σύγκληση της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου, αφού στα πρακτικά της μνημονεύεται ως αποθανών[1]. Η μνήμη του εορτάζεται στις 4 Δεκεμβρίου.

(συνεχίζεται)

---

[1] Βλ/Παν. Κ. Χρήστου, Ιωάννης ο Δαμασκηνός, Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαιδεία, Αθήνα 1965, τ. 6, στ. 1218-1221.

ΟΙ ΔΙΩΓΜΟΙ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ ΣΤ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο:  Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Ο σταυρός του Κυρίου ήταν πάντοτε το καύχημα του αποστόλου Παύλου. Αναφέρει στους Γαλάτες ότι όσοι θέλουν να ευπροσωπήσουν και να αρέσουν σε ανθρώπους, για πράγματα, που αναφέρονται στην σάρκα, αυτοί τους παρακινούν να περιτέμνονται, μόνο και μόνο για να μη καταδιώκονται από τους Ιουδαίους, εξ αιτίας του κηρύγματος για το σταυρό[1].

        Τέλος ο απόστολος Παύλος παραγγέλλοντας στον Τιμόθεο να μένει σταθερός στην πίστη του προς τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό, διακηρύσσει ανά τους αιώνες ότι «πάντες δὲ οἱ θέλοντες εὐσεβῶς ζῆν ἐν Χριστῶ Ἰησοῦ διωχθήσονται»[2], δηλαδή όλοι όσοι θέλουν να ζουν με ευσέβεια και όπως επιβάλλει η σχέση μας με τον Ιησού Χριστό, θα καταδιωχθούν.

---

[1] Γαλ. στ΄, 12.

[2] Β΄ Τιμ. γ΄, 12.

ΟΙ ΔΙΩΓΜΟΙ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ E΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Ο απόστολος των εθνών Παύλος στην προς Ρωμαίους επιστολή του σκιαγραφεί το πώς πρέπει να ζει ο πιστός μεταξύ των άλλων χριστιανών. Προτρέπει λοιπόν τους χριστιανούς να εύχονται για εκείνους, που τους καταδιώκουν και να εύχονται πάντοτε και να λέγουν καλά λόγια για όλους και να μη καταρώνται[1]. Στην Α΄ προς Κορινθίους επιστολή του ο Παύλος αναφέρει ότι την ώρα που όσοι απιστούν στο ευαγγέλιο τους βρίζουν και τους περιγελούν, αυτοί εύχονται αγαθά γι’ αυτούς. Ενώ τους καταδιώκουν, δεικνύουν ανοχή προς τους διώκτες τους[2]. Παραδέχεται ο απόστολος Παύλος ότι είναι ο πιο μικρός από όλους τους αποστόλους και δεν είναι άξιος να λέγεται απόστολος, διότι κατεδίωξε την Εκκλησία του Θεού[3]. Στην Β΄ προς Κορινθίους επιστολή του ο Παύλος περιγράφει τις δυσκολίες των αποστόλων στο έργο τους, λέγοντας ότι οι απόστολοι καταδιώκονται από τους ανθρώπους, αλλά δεν εγκαταλείπονται ποτέ από τον Θεό[4]. Περιγράφοντας τη διδασκαλία και το αποστολικό έργο του ο Παύλος στους Γαλάτες και αναφέροντας ότι το έργο αυτό προέρχεται από τον Θεό, παραδέχεται ότι κατεδίωκε υπερβολικά την Εκκλησία του Θεού και προσπαθούσε να την καταστρέψει[5]. Οι χριστιανοί άκουαν συνεχώς ότι έκείνος, που άλλοτε τους κατεδίωκε, τώρα κηρύττει την πίστη, την οποία άλλοτε προσπαθούσε να αφανίσει[6].

(συνεχίζεται)

---

[1] «Εὐλογεῖτε τοὺς διώκοντας ὑμᾶς, εὐλογεῖτε καὶ μὴ καταρᾶσθε». Ρωμ. ιβ΄, 14.

[2] «λοιδορούμενοι εὐλογοῦμεν, διωκόμενοι ἀνεχόμεθα». Α΄ Κορ. δ΄, 12.

[3] «ἐγὼ γάρ εἰμι ὁ ἐλάχιστος τῶν ἀποστόλων, ὅς οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς καλεῖσθε ἀπόστολος, διότι ἐδίωξα τὴν ἐκκλησίαν του Θεοῦ». Α΄ Κορ. ιε΄, 9.

[4] «διωκόμενοι ἀλλ’ οὐκ ἐγκαταλειπόμενοι». Β΄ Κορ. δ΄, 9.

[5] «καθ’ ὑπερβολὴν ἐδίωκον τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ και ἐπόρθουν αυτήν». Γαλ. α΄, 13.

[6] Γαλ. α΄, 23.

ΟΙ ΔΙΩΓΜΟΙ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ Δ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Ο πρωτομάρτυρας και αρχιδιάκονος Στέφανος στην απολογία του προς τους αρχιερείς ερωτά τους εβραίους «ποιο από τους προφήτες δεν κατεδίωξαν οι πρόγονοί σας; Και εφόνευσαν εκείνους, που προανήγγειλαν τον ερχομό του Μεσσίου, ο οποίος υπήρξε ο απολύτως αναμάρτητος και κατ’ εξοχήν δίκαιος και του οποίου τώρα εσείς έχετε γίνει προδότες και φονείς»[1].

        Ο απόστολος των εθνών Παύλος, προτού ακόμη γίνει η μεταστροφή του στον Χριστό και ενώ πήγαινε προς τη Δαμασκό για να καταδιώξει τους χριστιανούς, άστραψε γύρω του ουράνιο φως, και εξ αιτίας της εκθαμβωτικής λάμψης έπεσε κατά γης. Άκουσε δε φωνή, που του έλεγε: «Σαούλ, Σαούλ, τί με διώκεις;»[2]. Και πράγματι, ο Παύλος, προτού γίνει η μεταστροφή του στον Χριστό, υπήρξε δεινός διώκτης των χριστιανών. Στον λόγο του ο Παύλος προς τους Ιουδαίους των Ιεροσολύμων παραδέχθηκε ότι απέδειξε ότι είχε ζήλο για τον Θεό και τον νόμο και ότι αυτός ήταν, που κατεδίωξε την πίστη και τον δρόμο αυτό της χριστιανικής ζωής μέχρι θανάτου, και έδενε με αλυσίδες τους χριστιανούς και παρέδιδε στις φυλακές και άνδρες και γυναίκες[3]. Στην απολογία του προς τον βασιλιά Αγρίππα ο απόστολος Παύλος παραδέχεται ότι σε όλες τις συναγωγές, όπου οδηγούντο προς δίκη οι χριστιανοί, σε πολλές περιπτώσεις τους τιμωρούσε με ραβδισμούς και προσπαθούσε να τους εξαναγκάσει να βλασφημήσουν το όνομα του Ιησού. Επειδή με πολλή μανία παραφερόταν εναντίον των χριστιανών, τους κατεδίωκε ακόμη και μέχρι των πόλεων, οι οποίες είναι έξω από τα σύνορα της Ιουδαίας[4].

(συνεχίζεται)

---

[1] Πράξ. ζ΄, 52.

[2] Πράξ. θ΄, 4. Πρβλ. Πράξ. κβ΄, 8.

[3] Πράξ. κβ΄, 4.

[4] Πράξ. κστ΄, 11.

ΟΙ ΔΙΩΓΜΟΙ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ Γ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Στις «Πράξεις των Αποστόλων» ο απόστολος Πέτρος αναφέρεται ότι θεράπευσε ένα άνθρωπο, ο οποίος ήταν χωλός εκ γενετής. Τότε οι ιερείς, ο ιερέας, που ήταν επί κεφαλής της φρουράς του ναού και οι Σαδδουκαίοι, αγανάκτησαν επειδή οι απόστολοι δίδασκαν τον λαό και κήρυτταν την ανάσταση του Ιησού Χριστού. Έβαλαν λοιπόν τα χέρια τους πάνω στον απόστολο Πέτρο και Ιωάννη, τους συνέλαβαν και τους έθεσαν υπό επιτήρηση στη φυλακή, για να τους δικάσουν την αυριανή μέρα. Την επομένη μέρα συνήχθησαν οι άρχοντες των Ιουδαίων, οι πρεσβύτεροι, οι γραμματείς και οι αρχιερείς Άννας, Καϊάφας, Ιωάννης και Αλέξανδρος. Μπροστά σε όλους αυτούς ο απόστολος Πέτρος έδωσε τη μαρτυρία Χριστού. Οι άρχοντες των Ιουδαίων όμως δεν μπορούσαν να κάνουν κάτι στους αποστόλους Πέτρο και Ιωάννη, διότι ο λαός, εξ αιτίας τους θαύματος, είχε πιστέψει στους λόγους των αποστόλων. Τους παρήγγειλαν λοιπόν να μην διδάσκουν στο όνομα του Ιησού Χριστού. Οι δύο απόστολοι όμως ομολόγησαν στους άρχοντες ότι είναι δίκαιο να υπακούομε στον Θεό παρά στους ανθρώπους[1].

(συνεχίζεται)

---

[1] Πράξ. δ΄, 1-22.

ΟΙ ΔΙΩΓΜΟΙ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ B΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Ο Κύριος ακόμη παραγγέλλει στους αποστόλους όταν τους διώκουν και τους διώχνουν από την πόλη, στην οποία εισήλθαν για να κηρύξουν, να φεύγουν και να πηγαίνουν σε άλλη, για να εξακολουθήσουν εκεί το έργο τους[1]. Ο Ιησούς Χριστός ακόμη προφητεύει, λέγοντας: «σας αποστέλλω προφήτες και σοφούς και γραμματείς, δηλαδή τους αποστόλους μου και τους διαδόχους τους. Και άλλους από αυτούς θα τους φονεύσετε και θα σταυρώσετε. Άλλους από αυτούς θα μαστιγώσετε στις συναγωγές σας και θα τους διώξετε από μια πόλη σε άλλη»[2]. Οι Ιουδαίοι ακόμη κατεδίωκαν τον Ιησού και ζητούσαν να τον σκοτώσουν, διότι έκανε τις θεραπείες των ασθενών κατά την ημέρα του Σαββάτου[3]. Είναι ακόμη σημαντικό να αναφέρουμε στη συνάφεια αυτή ότι ο Κύριος προφητεύει τους διωγμούς εναντίον των ανά τους αιώνες μαθητών του: «εἰ ἐμὲ ἐδίωξαν, καὶ ὑμᾶς διώξουσιν»[4]. Εφόσον λοιπόν εδίωξαν τον Ιησού Χριστό, είναι επόμενο ότι θα διώξουν και τους μαθητές του.

(συνεχίζεται)

---

[1] Ματθ. ι΄, 23.

[2] Ματθ. κγ΄, 34. Πρβλ. Λουκ. κα΄, 12.

[3] Ιω. ε΄, 16.

[4] Ιω. ιε΄, 20.

ΟΙ ΔΙΩΓΜΟΙ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ Α΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη) 

Μέσα στην Καινὴ Διαθήκη υπάρχουν πολλές περιπτώσεις, στις οποίες οι χριστιανοί διώκονται εξ αιτίας της πίστεώς τους στον Ιησού Χριστό. Πρώτος διωγμός, τον οποίο συναντούμε είναι καταδίωξη του βρέφους Ιησού από τον Ηρώδη και η φυγή στην Αίγυπτο[1].

Ο Κύριος στην επί του Όρους ομιλία μακαρίζει αυτούς, οι οποίοι διώχθηκαν, εξ αιτίας της αρετής και της χριστιανικής τους τελειότητας. Και είναι ευτυχισμένοι αυτοί οι άνθρωποι, διότι είναι δική τους η βασιλεία των ουρανών[2]. Συνεχίζοντας ὁ Κύριος τους μακαρισμούς προς τους δεδιωγμένους, λέγει ότι είναι μακάριοι, όταν τους βρίσουν οι άνθρωποι και τους διώξουν και πουν κάθε είδους κακολογίες και κατηγορίες εναντίον τους, εξ αίτιας της πίστεώς τους προς Αυτόν[3]. Όμως δεν είναι απλά μακάριοι αυτοί που διώκονται, αλλά πρέπει να χαίρονται και να εκδηλώνουν ζωηρά την χαρά τους, διότι η ανταμοιβή τους στους ουρανούς θα είναι μεγάλη. Με αυτό τον τρόπο κατεδίωξαν τους προφήτες, τους οποίους έστειλε ο Θεός, πριν από αυτούς[4]. Ο Κύριος ακόμη προτρέπει τους μαθητές τους να αγαπούν τους εχθρούς τους, να ευλογούν αυτούς που τους καταρώνται, να ευεργετούν εκείνους που τους μισούν και να προσεύχονται για εκείνους, που τους μεταχειρίζονται υβριστικά και περιφρονητικά και τους καταδιώκουν άδικα[5].

(συνεχίζεται)

---

[1] Ματθ. β΄ 13-18.

[2] «μακάριοι οἱ δεδιωγμένοι ἕνεκεν δικαιοσύνης, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν». Ματθ. ε΄, 10.

[3] «μακάριοί ἐστε ὅταν ὀνειδίσωσιν ὑμᾶς και διώξωσι καὶ εἴπωσι πᾶν πονηρὸν ῥῆμα καθ’ ὑμῶν ψευδόμενοι ἕνεκεν ἐμοῦ». Ματθ. ε΄, 11.

[4] «χαίρετε καὶ ἀγαλλιάσθε, ὅτι ὁ μισθὸς ὑμῶν πολὺς ἐν τοῖς οὐρανοῖς. οὕτω γὰρ ἐδίωξαν τοὺς προφήτας τοὺς πρὸ ὑμῶν». Ματθ. ε΄, 12.

[5] «Ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν, ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμένους ὑμᾶς, καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς καὶ προσεύχεσθε ὑπὲρ τῶν ἐπηρεαζόντων ὑμᾶς καὶ διωκόντων ὑμᾶς». Ματθ. ε΄, 44.

Γιορτὲς πρὸς τιμὴν τοῦ Τιμίου Σταυρού ΣΤ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

3. Κυριακὴ τῆς  Σταυροπροσκύνησης

Ἡ τρίτη Κυριακὴ τῶν νηστειῶν τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς ὀνομάζεται Κυριακὴ τῆς Σταυροπροσκύνησης. Ἡ γιορτὴ αὐτὴ βρίσκεται στὴ μέση τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς. Σκοπὸς της εἶναι νὰ ὑποστηρίξει τοὺς πιστοὺς στὸν ἀγῶνα τους κατὰ τῶν παθῶν τοῦ παλαιοῦ ἑαυτοῦ μας. Μᾶς ὑπενθυμίζει τὰ πάθη τοῦ Κυρίου, τὰ ὁποῖα ὑπέμεινε γιὰ χάρη μας καὶ μᾶς παρηγορεῖ. Ἡ γιορτὴ αὐτὴ σκοπὸ ἔχει νὰ γλυκάνει τὴν πικρία ποὺ νοιώθουμε ἀπὸ τὴ νηστεία καὶ νὰ μᾶς ἐνισχύσει στὴν πορεία μας μέχρι νὰ φτάσουμε στὴ ζωηφόρο ἀνάσταση τοῦ Κυρίου.

Ὁ Σταυρὸς τοῦ Κυρίου ὀνομάζεται καὶ Ξύλο Ζωῆς. Εἶναι τὸ ξύλο ἐκεῖνο, τὸ ὁποῖο φυτεύτηκε στὸν Παράδεισο. Αὐτὸς εἶναι καὶ ὁ λόγος, ποὺ οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας τοποθέτησαν τὴ γιορτὴ αὐτὴ στὸ μέσο τῆς Σαρακοστῆς, γιὰ νὰ μᾶς θυμίζει ἀφενὸς μὲν τὸν Παράδεισο τῆς τρυφῆς καὶ τὴν πτώση τοῦ Ἀδὰμ καὶ τῆς Εὔας ἀπὸ αὐτόν, ἀφετέρου δὲ ὅτι πλέον ὁ Σταυρὸς τοῦ Κυρίου, ὁ ὁποῖος πρὸ Χριστοῦ ἦταν τὸ πιὸ ἀτιμωτικὸ ὄργανο θανάτου ἔχει γίνει ξύλο ζωηφόρο, ἀπὸ τὸ ὁποῖο ζωογονούμαστε καὶ παίρνουμε δύναμη.

(συνεχίζεται)

Γιορτὲς πρὸς τιμὴν τοῦ Τιμίου Σταυρού E΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Ἡ γιορτὴ τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ εἶναι ἀρχαιότατη καὶ μιὰ ἀπὸ τὶς Δεσποτικὲς γιορτές, τὶς γιορτὲς δηλαδὴ ποὺ εἶναι ἀφιερωμένες στὸν Δεσπότη Χριστό. Ἀναφέρεται στὴ σταύρωση καὶ τὸ θάνατο τοῦ Κυρίου, γι’ αὐτὸ καὶ τιμᾶται μὲ αὐστηρὴ νηστεία, ὅπως ἀκριβῶς ἡ Μεγάλη Παρασκευή. Τὸ Εὐαγγέλιο, ποὺ ἀναγινώσκεται στὴ θεία Λειτουργία εἶναι τὸ ἴδιο μὲ ἐκεῖνο ποὺ διαβάζεται τὴ Μεγάλη Παρασκευή.

2. Ἡ πρόοδος τοῦ Τιμίου Σταυροῦ

Ἡ πρόοδος τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ἑορτάζεται κατὰ τὴν 1^η Αὐγούστου. Ἡ γιορτὴ αὐτὴ συμπίπτει μὲ τὴν ἀρχὴ τῆς νηστείας τοῦ δεκαπενταυγούστου, ὁπόταν ἑρτάζουμε τὴν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου. Ἡ γιορτὴ τῆς προόδου τοῦ Τιμίου Σταυροῦ καθιερώθηκε σὲ ἀνάμνηση τῆς ἀπαλλαγῆς τῶν Βυζαντινῶν ἀπὸ τὴν ἐπιδρομὴ τῶν Σαρακηνῶν, μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Τιμίου Σταυροῦ τοῦ Κυρίου, ἐπὶ τῆς ἐποχῆς τοῦ αὐτοκράτορα Μανουὴλ Κομνηνοῦ. Κατὰ τὴ γιορτὴ αὐτὴ γινόταν στὴν Κωνσταντινούπολη ἡ πρόοδος, δηλαδὴ ἡ λιτάνευση, τοῦ Τιμίου Σταυροῦ. Ἔβγαζαν τὸν Τίμιο Σταυρὸ τοῦ Κυρίου ἀπὸ τὸ σκευοφυλάκιο τῆς μεγάλης ἐκκλησίας, τὸν περιέφεραν μέσα στοὺς δρόμους τῆς Κωνσταντινούπολης καὶ τὸν τοποθετοῦσαν σὲ διάφορους ναοὺς πρὸς προσκύνηση καὶ ἁγιασμὸ τῶν πιστῶν. Ἀκολούθως πάλιν τὸν τοποθετοῦσαν στὸ σκευοφυλάκιο.

(συνεχίζεται)

Γιορτὲς πρὸς τιμὴν τοῦ Τιμίου Σταυρού Δ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Μετὰ ἀπὸ τριακόσια περίπου χρόνια ὁ αὐτοκράτορας Ἡράκλειος πῆρε ξανὰ πίσω τὸν Τίμιο Σταυρὸ τοῦ Κυρίου ἀπὸ τὰ χέρια τῶν Περσῶν, οἱ ὁποῖοι εἶχαν πάρει τὸ Τίμιο Ξύλο, ὅταν εἶχαν κυριεύσει τὰ Ἱεροσόλυμα καὶ ἐλευθέρωσε τοὺς αἰχμαλώτους χριστιανούς, καὶ ταὸν πατριάρχη Ζαχαρία. Ὁ αὐτοκράτορας Ἡράκλειος λοιπὸν εἰσῆλθε νικηφόρος καὶ θριαμβευτὴς στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ ἀπύψωσε γιὰ δεύτερη φορὰ τὸ ζωηφόρο ξύλο στὴν μεγάλη Ἐκκλησία μπροστὰ στὸν λαὸ τῆς Κωνσταντινούπολης. Ἀπὸ ἐκεῖ κατέβηκε στὰ Ἱεροσόλυμα, ἔβγαλε τὸ βασιλικό του στέμμα καὶ ἀνυπόδητος σηκώνοντας τὸ κιβώτιο μὲ τὸ Τίμιο Ξύλο τὸ ἔφερε στὸ Γολγοθᾶ. Ἐκεῖ πάλιν στὶς 14 Σεπτεμβρίου στὸ ναὸ τῆς Ἀναστάσεως, ὁ πατριάρχης Ζαχαρίας ὕψωσε στὸν ἄμβωνα τὸν Τίμιο Σταυρὸ καὶ ὁ λαὸς ἔψαλλε τὸ «Σῶσον, Κύριε, τὸν λαόν σου».

(συνεχίζεται)

Γιορτὲς πρὸς τιμὴν τοῦ Τιμίου Σταυρού Γ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Ὅμως καὶ οἱ πιστοὶ χριστιανοὶ ζητοῦσαν νὰ προσκυνήσουν τὸν Σταυρὸ τοῦ Κυρίου καὶ δὲν μποροῦσαν. Ζήτησαν λοιπὸν ἔστω καὶ νὰ τὸν δοῦν. Τότε ὁ πατριάρχης Ἱεροσολύμων Μακάριος ὕψωσε στὸν ἄμβωνα τὸν Τίμιο Σταυρό. Ἀφοῦ ὅλοι οἱ χριστιανοὶ εἶδαν τὸν Σταυρὸ τοῦ Κυρίου ἄρχισαν νὰ φωνάζουν τὸ «Κύριε ἐλέησον». Ἀπὸ τότε ἐπεκράτησε ἡ γιορτὴ τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ στὶς 14 Σεπτεμβρίου.

Ἡ ἁγία Ἑλένη, ἔκτισε ἀκόμη καὶ διάφορους ναούς, ὅπως στὸ ὁρος τῶν Ἐλαιῶν καὶ στὸ σπήλαιο τῆς Βηθλεέμ. Μὲ διαταγὴ τοῦ υἱοῦ της Κωνσταντίνου, ἀνέλαβε νὰ κτίσει μεγάλο ναὸ στὸ λόφο τοῦ Γολγοθᾶ, ἐκεῖ ποὺ σταυρώθηκε ὁ Κύριος. Ἡ ἁγία Ἑλένη κατεδάφισε τὸν εἰδωλολατρικὸ ναό, τὸν ὁποῖο εἶχε κτίσει ἐκεῖ ὁ αὐτοκράτορας Ἀδριανός, πρὶν ἀπὸ διακόσια χρόνια καὶ ἔκτισε μεγαλοπρεπῆ ναὸ τῆς Ἀναστάσεως.

(συνεχίζεται)

Γιορτὲς πρὸς τιμὴν τοῦ Τιμίου Σταυρού B΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος μὲ τὸ θαῦμα ποὺ ἔγινε, κατάλαβε τὴν δύναμη τοῦ Τιμίου Σταυροῦ. Ἀφοῦ δέχθηκε τὸ ἅγιο βάπτισμα καὶ ἔγινε χριστιανός, ἔστειλε τὴ μητέρα του, ἁγία Ἑλένη, τὸ 326 μ.Χ., ἕνα χρόνο μετὰ ταὴν πρώτη οἰκουμενικὴ σύνοδο, στὰ Ἱεροσόλυμα γιὰ νὰ βρεῖ τὸν Τίμιο Σταυρὸ τοῦ Κυρίου. Πράγματι, ἡ ἁγία Ἑλένη πῆγε στὰ Ἱεροσόλυμα καὶ βρῆκε τὸν Σταυρὸ τοῦ Κυρίου καθὼς καὶ τοὺς σταυροὺς τῶν δύο ληστῶν, οἱ ὁποῖοι εἶχαν συσταυρωθεῖ στὰ δεξιὰ καὶ ἁριστερὰ τοῦ Κυρίου. Βρῆκε ἀκόμη καὶ τὰ καρφιά, τὰ ὁποῖα εἶχαν χρησιμοποιήσει γιὰ νὰ σταυρώσουν τὸν Κύριο. Ὅμως ἡ ἁγία Ἑλένη δὲν ἤξερε ποιὸς ἀπὸ τοὺς τρεῖς σταυροὺς εἶναι ὁ Σταυρὸς τοῦ Κυρίου. Ὅταν ὅμως τοποθέτησαν τὸν Σταυρὸ τοῦ Κυρίου πάνω στὸ σῶμα μιᾶς γυναίκας χήρας, ἡ ὁποία εἶχε ἀποθάνει, αὐτὴ μὲ θαυματουργικὸ τρόπο ἀναστήθηκε, ἐνῶ οἱ ἄλλοι δύο σταυροὶ τῶν δύο ληστῶν δὲν εἶχαν δείξει ὁποιοδήποτε θαῦμα. Ἔτσι, μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο ἡ ἁγία Ἑλένη κατάλαβε ποιὸς ἦταν ὁ Σταυρὸς τοῦ Κυρίου, τὸν ὁποῖο προσκύνησε μὲ εὐλάβεια.

(συνεχίζεται)

Γιορτὲς πρὸς τιμὴν τοῦ Τιμίου Σταυρού Α΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

1. Ἑορτὴ τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ (14 Σεπτεμβρίου)

Ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος, ὡς γνωστὸν, ὑπῆρξε ὁ πρῶτος χριστιανὸς αὐτοκράτορας, ὁ ὁποῖος μὲ τὸ διάταγμα τῶν Μεδιολάνων τὸ 313μ.Χ., καθιέρωσε τὴν ἀνεξιθρησκεία σὲ ὅλη τὴν ἐπικράτεια τῆς ρωμαϊκῆς τότε αὐτοκρατορίας. Ἔτσι, μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο σταμάτησαν οἱ διωγμοὶ ἐναντίον τῶν χριστιανῶν. Ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος βρισκόταν κάποτε σὲ πόλεμο στὴ Ρώμη ἐναντίον τοῦ Μαγνεντίου ἢ ὅπως λένε κάποιοι ἄλλοι, βρισκόταν σὲ πόλεμο στὸν ποταμὸ Δούναβη ἐναντίον τῶν Σκυθῶν. Ὅμως βρισκόταν σὲ ἀμηχανία, διότι ἔβλεπε ὅτι οἱ ἐχθροί του εἶχαν πολὺ περισσότερο στρατὸ ἀπὸ ὅτι αὐτός. Βρισκόμενος λοιπὸν σὲ αὐτὴ την κατάσταση, φανερώθηκε στὸν οὐρανὸ τὴν ἡμέρα τὸ σημεῖο τοῦ Σταυροῦ, σχηματισμένο μὲ ἀστέρια καὶ γύρω ἀπὸ τὸν σταυρὸ μὲ ρωμαϊκὰ γράμματα ἡ φράση «Ἐν τούτῳ νίκα», πάλιν σχηματισμένο μὲ ἀστέρια.

Ἔτσι λοιπὸν σχημάτισε μὲ χρυσὸ ἕνα Σταυρό, σύμφωνα μὲ τὸν τύπο τοῦ Σταυροῦ, ποὺ φάνηκε στὸν οὐρανό, καὶ διέταξε νὰ προπορεύεται ὁ Σταυρὸς τοῦ στρατοῦ του. Μὲ τὴ βοήθεια λοιπὸν τοῦ Σταυροῦ κατατρόπωσε τοὺς ἐχθρούς του, οἱ ὁποῖοι τράπηκαν σὲ φυγή.

(συνεχίζεται)