Κυριακὴ τοῦ Πάσχα Γ΄. ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΟΣ

(Σχέδιο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

          Τὸ ἀπόγευμα τῆς Κυριακῆς τοῦ Πάσχα τελεῖται «Ὁ Ἑσπερινὸς τῆς ᾿Αγάπης». (Σήμερα τελεῖται σὲ πολλοὺς Ναοὺς τὴν 10η ἢ 11η πρωϊνὴ ὥρα). Λέγεται ἔτσι, διότι παλαιότερα οἱ Χριστιανοὶ ἀντάλλασσαν μεταξύ τους φίλημα ἀγάπης. Λέγεται καὶ «δεύτερη ᾿Ανάσταση», ὅπως ὁ Ἑσπερινὸς τοῦ Μεγάλου Σαββάτου λέγεται «πρώτη ᾿Ανάσταση». Κατὰ τὸν Ἑσπερινὸ αὐτὸ ἀναγινώσκεται, σύμφωνα πρὸς παλαιὸ ἔθιμο, τὸ Εὐαγγέλιο σὲ διάφορες γλώσσες. Τοῦτο γίνεται πρὸς ἔξαρσιν τοῦ κοσμοϊστορικοῦ καὶ παγκόσμιου χαρακτῆρα, τὸν ὁποῖον ἔχει τὸ γεγονὸς τῆς ᾿Αναστάσεως τοῦ Κυρίου. ᾿Αναστάσεως λοιπὸν ἡμέρα· «λαμπρυνθῶμεν λαοί! Πάσχα, Κυρίου Πάσχα! ᾿Εκ γὰρ θανάτου πρὸς ζωὴν καὶ ἐκ γῆς πρὸς οὐρανὸν Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμᾶς διεβίβασεν, ἐπινίκιον ᾄδοντας».

          Ἡ λέξη “Κανὼν” σημαίνει τὴν εὐθεῖα ῥάβδο, ἡ ὁποία χρησιμεύει γιὰ μέτρηση καὶ ὑπολογισμὸ ἄλλων πραγμάτων, καὶ γενικὰ τὸ μέτρο, τὸ ὑπόδειγμα, τὸ ῥυθμιστή. Εἰδικὰ δὲ στὴν ὑμνολογία, “Κανὼν” λέγεται μακρὺς ὕμνος, ἀποτελούμενος ἀπὸ “᾿¥Ωδές”, τῶν ὁποίων ὁ ἀριθμὸς ποικίλλει, ἀλλ᾿ οὐδέποτε εἶναι μεγαλύτερος τοῦ ἐννέα. Κάθε ᾿¥Ωδὴ (ἡ λέξη σημαίνει ὕμνο, ¥ἆσμα, καὶ παράγεται ἀπὸ τὸ ῥῆμα ᾄδω) ἀποτελεῖται ἀπὸ τὸν «εἰρμὸ» καὶ τῶν ἀκολουθούντων τριῶν-τεσσάρων συνήθως «τροπαρίων». Εἰρμὸς λέγεται ἡ πρώτη στροφὴ κάθε ᾿¥Ωδῆς, σύμφωνα πρὸς τὴν ὁποία ῥυθμίζονται οἱ ὑπόλοιπες στροφὲς (τροπάρια). Ὁ εἰρμὸς δηλαδὴ χρησιμεύει σὰν ὑπόδειγμα καὶ βάση. Ἡ λέξη παράγεται ἀπὸ τὸ ῥῆμα εἴρω, ποὺ σημαίνει συνάπτω, συνδέω, συμπλέκω. Οἱ ὑπόλοιπες στροφές, ποὺ ἀκολουθοῦν τὴ πρώτη, τὸν εἰρμὸ δηλαδή, ὀνομάζονται τροπάρια, προφανῶς διότι τρέπονται σύμφωνα πρὸς τὸν εἰρμό, δηλαδὴ ἀκολουθοῦν τονικά, κάποτε δὲ καὶ μετρικὰ καὶ μουσικά, τὸν εἰρμό. (Ὑπάρχουν πάντως καὶ ἄλλαι ἑρμηνεῖαι τῆς λέξεως τροπάριο).