Η Θεια Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων

(Σχέδιο: Χριστόδουλος Βασιλειάδης)

          δ) Ἡ Θεία Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων. Ἡ παράδοσις ἀναφέρει ὅτι τὴν ἔγραψεν ὁ Πάπας ῾Ρώμης Γρηγόριος ὁ Διάλογος (540-604), τοῦ ὁποίου ἡ μνήμη ἑορτάζεται στὶς 12 Μαρτίου. Δὲν εἶναι γνωστὸν πότε ἀκριβῶς καθιερώθηκε. Τὸ 691 μ.Χ. ἡ Πενθέκτη Οἰκουμενικὴ Σύνοδος τὴν καθιέρωσεν ἐπίσημα μὲ βάση τὸν 52ο κανόνα της. “᾿Εν πάσαις ταῖς τῆς Ἁγίας Τεσσαρακοστῆς τῶν νηστειῶν ἡμέραις, πλὴν Σαββάτου καὶ Κυριακῆς καὶ τῆς ἁγίας τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ἡμέρας, γινέσθω ἡ τῶν Προηγιασμένων Ἱερὰ Λειτουργία”.

          ᾿Ονομάζεται Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων, γιατὶ τὰ Τίμια Δῶρα, ὁ ἄρτος καὶ ὁ οἶνος, τὰ ὁποῖα χρησιμοποιοῦνται γιὰ τὴν Θείαν Κοινωνίαν τῶν Πιστῶν, ἔχουν ἤδη καθαγιαστῆ σὲ Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ, ἀπὸ τὴν προηγούμενην Θείαν Λειτουργίαν ᾿Ιωάννου τοῦ Χρυσοστόμου ἢ Μεγάλου Βασιλείου. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ὁ καθαγιασμὸς δὲν ἐπαναλαμβάνεται στὴν Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων. Καθαγιασμὸς τῶν Τιμίων Δώρων δὲν ἐπιτρέπεται νὰ γίνεται τὶς καθημερινὲς τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς λόγῳ τοῦ πένθους, ποὺ ὑπάρχει κατὰ τὴν περίοδον αὐτήν. ᾿Εξαίρεση ἀποτελοῦν τὰ Σάββατα καὶ οἱ Κυριακές, οἱ ὁποῖες θεωροῦνται ἡμέρες “ἱλαρώτερες”, δηλαδὴ χαρού-μενες, καθὼς καὶ ἡ μέρα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου, ἡ ὁποία θεωρεῖται ἡμέρα “ἔναρξης τῆς σωτηρίας ἡμῶν”.

          Ἡ Θεία Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων, ἡ ὁποία λέγεται μὲ συντομία Προηγιασμένη, τελεῖται κάθε Τετάρτη καὶ Παρασκευὴ τὶς πρῶτες ἕξι ἑβδομάδες τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, τὴ Μεγάλην Δευτέραν, τὴν Μεγάλην Τρίτην καὶ τὴν Μεγάλην Τετάρτην. Τελεῖται ἀκόμη καὶ τὶς καθημερινές, Δευτέραν, Τρίτην καὶ Πέμπτην, τῆς ἰδίας περιόδου, ὅταν ἑορτάζωνται ἡ ἀνακάλυψη τῆς Τιμίας Κεφαλῆς τοῦ ᾿Ιωάννου τοῦ Προδρόμου στὶς 24 Φεβρουαρίου, οἱ ῞Αγιοι Τεσσαράκοντα Μάρτυρες στὶς 9 Μαρτίου, ἡ Τοπικὴ ἑορτή, ἂν ὑπάρχῃ, καὶ ὅταν ὑπάρχῃ ἀνάγκη νὰ τελεσθῇ ἡ λειτουργία. Τὴν ἡμέρα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, ὁποιαδήποτε μέρα τῆς ἑβδομάδος κι ἂν εἶναι, τελεῖται ἡ Θεία Λειτουργία ᾿Ιωάννου τοῦ Χρυσοστόμου.

          Κύρια χαρακτηριστικὰ τῆς Προηγιασμένης εἶναι τὰ ἑξῆς:

          α) Δὲν γίνεται σ᾿ αὐτὴν καθαγιασμὸς τῶν Τιμίων Δώρων.

          β) Κατὰ τὴν Μεγάλην Εἴσοδον (στὰ ῞Αγια) ὁ ἱερέας δὲν ἐκφωνεῖ τίποτε, κι ἔτσι ἐπικρατεῖ ἀπόλυτη σιγή, καὶ 

          γ) Περιέχει πολλὰ στοιχεῖα τῆς ἀκολουθίας τοῦ Ἑσπερινοῦ: Προοιμιακός, Κύριε ἐκέκραξα, Φῶς ἱλαρὸν καὶ ᾿Αναγνώσματα.