Καθίσματα Α΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Φωτογραφία: Αλεξία Φιλίππου)

Τὰ καθίσματα πῆραν τὴν ὀνομασία τους ἀπὸ τὴν ὀνομασία τῶν καθισμάτων τοῦ ψαλτηρίου, τὰ ὁποῖα στιχολογοῦνται στὴν ἀκολουθία τοῦ ὄρθρου μετὰ τὸν ἑξάψαλμο καὶ τὰ ἀπολυτίκια. Ἑπομένως καθίσματα εἶναι, τόσο ὁμάδες ψαλμῶν, ὅσο καὶ τροπάρια. Τὸ ψαλτήρι τοῦ Δαβὶδ περιέχει ἑκατὸν πενῆντα ψαλμοὺς καὶ χωρίζεται σὲ εἴκοσι καθίσματα. Κάθε κάθισμα χωρίζεται σὲ τρεῖς στάσεις. Τὰ καθίσματα τοῦ ψαλτηρίου ἀναγινώσκονται στὶς ἀκολουθίες τοῦ ἑσπερινοῦ καὶ ὄρθρου, σήμερα ὅμως διαβάζονται μόνο στὰ μοναστήρια. Καθίσματα ἐπίσης ἀναγινώσκονται καὶ στὴ Θεία Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων. Ὅπως λέγει καὶ ἡ ὀνομασία τους, κατὰ τὴν ἀνάγνωση τῶν καθισμάτων τοῦ ψαλτηρίου οἱ πιστοὶ κάθονται στὰ στασίδια τους καὶ ξεκουράζονται ἀπὸ τὸν κόπο τῶν ἀκολουθιῶν καὶ τῆς ὀρθοστασίας[1]. Ἀνάμεσα στὶς δύο στάσεις τοῦ ψαλτηρίου καὶ μετὰ τὸν πολυέλαιο στὴν ἀκολουθία τοῦ ὄρθρου ψάλλονται τροπάρια, τὰ καθίσματα, τὰ ὁποῖα καὶ αὐτὰ ὀνομάζονται ἔτσι λόγῳ τοῦ ὅτι οἱ πιστοὶ κάθονται γιὰ λίγο. Καθίσματα ἐπίσης ὀνομάζονται καὶ τὰ τροπάρια, ποὺ ψάλλονται μετὰ τὴν Τρίτη ᾠδὴ τοῦ κανόνα, στὴν ἀκολουθία τοῦ ὄρθρου. Γιὰ ποιὸ λόγο τὰ τροπάρια αὐτὰ ὠνομάστηκαν καθίσματα, μπορεῖ κάποιος νὰ συμπεράνῃ ἀπὸ τὸν διάλογο, ποὺ εἶχαν οἱ τρεῖς μοναχοί, Νεῖλος, Ἰωάννης καὶ Σωφρόνιος. Σύμφωνα μὲ τὸν διάλογο αὐτό, τὸ ψαλτήρι, τὸ ὁποῖο ψάλλεται στὴ νυκτερινὴ ἀκολουθία, διαιρεῖτο σὲ τρεῖς στάσεις, κάθε μιὰ ἀπὸ τὶς ὁποῖες ἀπαγγελλόταν, ἐνῷ οἱ μοναχοὶ ἦταν ὄρθιοι, μετὰ ἀπὸ τὸ ὁποῖο καθόντουσαν καὶ ἀκολουθοῦσε ἀνάγνωση καὶ τροπάρια ἀναπαύσιμα[2].

(συνεχίζεται)

---

[1] Γεωργίου Μπεκατώρου, Κάθισμα, ΘΗΕ, τ. 7, στ. 165-168.

[2] Βλ. Pitra, Juris eccles. Graec. Historia et monumenta, τ. II, σ. 220. ΤΡΕΜΠΕΛΑ, Ὑμνογραφία, σσ. 18-19.