ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΥΜΝΟΛΟΓΙΑΣ, ΕΙΣΑΓΩΓΗ Β΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

        Τὰ ὑμνογραφικὰ λατρευτικὰ κείμενα ἐκφράζουν τὸ πνεῦμα καὶ τὰ δόγματα τῆς Ὀρθοδοξίας σὲ μεγάλο βαθμὸ καὶ πολὺ καλύτερα, παρὰ ὅποια κείμενα κανονικὰ ἢ ρητορικά. Διὰ μέσου τῆς ὑμνογραφίας ἐκφράζεται οὐσιαστικὰ ἡ Θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀφοῦ πηγὲς τῆς ὑμνογραφίας εἶναι ἡ Ἁγία Γραφή, τὰ κείμενα τῶν πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας καθὼς καὶ τὰ ἁγιολογικὰ κείμενα, ὅπως μαρτύρια, βίοι ἁγίων κ.ἄ. Τὰ προσωπικὰ συναισθήματα καὶ ὁ χαρακτήρας τοῦ κάθε ὑμνογράφου ἐπισκιάζονται καὶ αἴρονται, μπροστὰ στὴ γενικὴ ψυχολογία τῶν πιστῶν, καθὼς καὶ τῶν ἀληθειῶν τῆς πίστεώς μας, τὶς ὁποῖες ὁ ὑμνογράφος ὑπηρετεῖ καὶ ἐκφράζει. Ἡ μελέτη τῆς ὑμνογραφίας εἰσάγει τοὺς πιστοὺς στὴ διδασκαλία τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, στὸ πνεῦμα της, καθὼς καὶ στὸ αἰώνιο ἀνθρώπινο δράμα τῆς ἁμαρτίας - μετάνοιας - συγχώρησης.

        Τὰ ὑμνογραφικὰ κείμενα δὲν συνεγράφησαν ἀπὸ τὴ μιὰ στιγμὴ στὴν ἄλλη, ἀλλὰ μέσα στὴν πάροδο τῶν χρόνων καὶ τῶν αἰώνων. Ἀπὸ τὴν ἵδρυση τῆς Ἐκκλησίας μέχρι τὸν 5^ο αἰῶνα ἔχουμε σταδιακὴ ἐξέλιξη τῶν ἐφυμνίων, τῶν ψαλμῶν τοῦ Δαβίδ, καθὼς καὶ μικρῶν ὕμνων - τροπαρίων. Κατὰ τὸν 5^ο αἰῶνα ἔχουμε τὸν Ῥωμανὸ τὸν Μελῳδό, ὁ ὁποῖος ἔφερε τὴν διάκριση μεταξὺ προοιμίου καὶ οἴκου. Τὰ κοντάκια, τὰ ὁποῖα συνέθεσε ὁ Ῥωμανός, παίρνουν τὴ θεματική τους ἀπὸ τὶς ἑορτὲς τῆς Ἐκκλησίας μας, τοὺς βίους τῶν ἁγίων, καθὼς καὶ ἀπὸ ἐπίκαιρα θέματα. Ὁ ἅγιος Ἀνδρέας Κρήτης εἶναι ἀπὸ τοὺς πρώτους, οἱ ὁποῖοι συνέθεσαν κανόνες, οἱ ὁποῖοι ἐκτόπισαν τὸ κοντάκιο. Λίγο ἀργότερα ἔχουμε τὸν Ἰωάννη Δαμασκηνὸ καὶ τὸν Κοσμᾶ, ἐπίσκοπο Μαϊουμᾶ, οἱ ὁποῖοι συνέθεσαν κανόνες. Ὑπῆρξε, θὰ λέγαμε, μιὰ μάχη μεταξὺ τῶν ποιητῶν τῆς Κωνσταντινουπόλεως (Ῥωμανὸς ὁ Μελῳδὸς) καὶ τῶν Ἱεροσολύμων, ἀλλὰ φαίνεται ἐκ τῶν πραγμάτων ὅτι τὴ μάχη κέρδισαν οἱ Ἱεροσολυμῖτες ποιητές.

(συνεχίζεται)