Ἄλλα στιχηρὰ Α΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη) 

Τὰ στιχηρά, ἀνάλογα μὲ τὸ ἀντικείμενο, τὸ ὁποῖο πραγματεύονται ἢ τὸ πρόσωπο, στὸ ὁποῖο ἀναφέρονται, φέρουν διάφορα ἐπίθετα. Πάρα κάτω δίνουμε ὁρισμοὺς τῶν διαφόρων στιχηρῶν, τὰ ὁποῖα ψάλλονται στὸν ἑσπερινὸ καὶ ὄρθρο.

1. Στιχηρὰ ἀναστάσιμα:  Ὀνομάζονται τὰ τροπάρια τοῦ ἑσπερινοῦ τοῦ Σαββάτου, καθὼς καὶ τοῦ ὄρθρου τῶν Κυριακῶν στοὺς ὀκτὼ ἤχους. Αὐτὰ βρίσκονται στὸ ἐκκλησιαστικὸ βιβλίο, ποὺ ὀνομάζεται Παρακλητικὴ ἢ Ὀκτώηχος[1]. Ὀνομάζονται ἔτσι, γιατὶ ἀναφέρονται στὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου.

2. Στιχηρὰ δεσποτικά: Εἶναι τροπάρια, τὰ ὁποῖα ἀναφέρονται στὸ πρόσωπο τοῦ Δεσπότη μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Βρίσκονται στὸ βιβλίο τῆς Παρακλητικῆς καὶ εἶναι τρία στιχηρὰ προσόμοια. Ψάλλονται στὴν ἀκολουθία τοῦ ἑσπερινοῦ τῆς Κυριακῆς, Δευτέρας, Τρίτης, Πέμπτης καὶ Παρασκευῆς καὶ στοὺς ὀκτὼ ἤχους. Ἀνάλογα μὲ τὴν ἡμέρα, ποὺ ψάλλονται, τὰ στιχηρὰ δεσποτικὰ χωρίζονται σὲ τέσσερεις κατηγορίες:

1. Ἀναστάσιμα. Ψάλλονται τὴν Κυριακὴ ἑσπέρας.

2. Κατανυκτικά. Τὶς ἄλλες μέρες.

3. Σταυρώσιμα. Ψάλλονται τὴν Πέμπτη ἑσπέρας.

4. Νεκρώσιμα. Ψάλλονται τὴν Παρασκευὴ ἑσπέρας[2].

Δὲν ξέρουμε ποιὸς εἶναι ὁ ποιητὴς τῶν τροπαρίων αὐτῶν, διότι εἶναι ἀνεπίγραφα. Ὅμως καὶ αὐτὰ μποροῦν κάλλιστα νὰ ἀποδοθοῦν στὸν Ἰωσὴφ τὸν ὑμνογράφο, ἂν κρίνουμε καὶ ἀπὸ τὴν ἀκροστιχίδα τοῦ κανόνα «εἰς πάντας τοὺς Ἁγίους», τοῦ Σάββάτου τοῦ πλ. δ΄ ἤχου: «Τῆς Ὀκταήχου τῆς Νέας θεῖον τέλος. Πόνοι δὲ Ἰωσήφ». Τὰ δεσποτικὰ τροπάρια ἐκφράζουν τὴν ἀγάπη καὶ λατρεία πρὸς τὸ πρόσωπο τοῦ Κυρίου καὶ Δεσπότη ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.

(συνεχίζεται)

---

[1] Ἡ Ὀκτώηχος περιέχει ὅλα τὰ ἀναστάσιμα τροπάρια τοῦ ἑσπερινοῦ τοῦ Σαββάτου, καθὼς καὶ τοῦ ὄρθρου τῆς Κυριακῆς στοὺς ὀκτὼ ἤχους. Ἡ Παρακλητικὴ περιέχει τὰ προαναφερθέντα τροπάρια τῆς Ὀκτωήχου, καὶ ἐπὶ πλέον τὰ τροπάρια, ποὺ ψάλλονται στὶς καθημερινὲς στοὺς ὀκτὼ ἤχους.

[2] Γεωργίου Μπεκατώρου, Δεσποτικὰ στιχηρά, ΘΗΕ, τ. 4, στ. 1017 ἑξ.