Ἀπόστιχα Γ΄.

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Ἀπόστιχα ἐπίσης εἶναι «τὰ τοῦ στίχου λεγόμενα τροπάρια, διὰ τὸ λέγεσθαι ἐν αὐτοῖς μακροτέρους τινὰς στίχους καὶ μείζονας τῶν λοιπῶν ἁπάντων  ἐν τοῖς καθ’ ἡμέραν ἑσπερινοῖς»[1]. Οἱ στίχοι στὰ ἀπόστιχα τῶν καθημερινῶν ἑσπερινῶν εἶναι μακρύτεροι καὶ γίνεται ἐπιλογὴ ἀπὸ τοὺς ψαλμούς. Στὸν ἑσπερινὸ π.χ. οἱ ψαλμικοὶ στίχοι εἶναι ἀπὸ τὸν ψαλμὸ ρκβ΄ 1-2, 3-4. Τὰ ἀπόστιχα διαφοροποιοῦνται ἀπὸ τὰ στιχηρά, στὰ ὁποῖα οἱ στίχοι εἶναι ἀπὸ ἕνα ψαλμὸ καὶ εἶναι καὶ συντομώτεροι.

Στὶς δεσποτικὲς καὶ θεομητορικὲς γιορτὲς εἰσάγονται στὰ ἀπόστιχα νέοι ψαλμικοὶ στίχοι. Στὶς μνῆμες τῶν ἁγίων τὰ ἀπόστιχα εἶναι ἑορτολογικὰ γύρω ἀπὸ τὸν βίο τῶν ἁγίων καὶ οἱ στίχοι εἶναι ἀνάλογοι γύρω ἀπὸ τὴν ὁμάδα τῶν ἁγίων, στὴν ὁποία ἀνήκουν, ὅπως ἀπόστολοι, ἱεράρχες, μάρτυρες, ὅσιοι κλπ. Στὰ ἀπόστιχα πάλιν τοῦ ὄρθρου τῶν καθημερινῶν προτάσσονται οἱ στίχοι 14-17 ἀπὸ τὸν ψαλμὸ πθ΄. Ἀπὸ τὰ τρία ἢ τέσσερα ἀπόστιχα τὸ πρότελευταιο συνήθως εἶναι μαρτυρικὸ καὶ ἀκολουθεῖ πάντοτε θεοτοκίο. Τὰ στιχηρὰ καὶ τὰ ἀπόστιχα ἐπισφραγίζονται μὲ σύντομη δοξολογία πρὸς τὸν Πατέρα, τὸν Υἱὸ καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα (Δόξα Πατρί...)[2].

---

[1] ΜΑΡΚΟΥ ΕΦΕΣΟΥ ΤΟΥ ΕΥΓΕΝΙΚΟΥ, Ἐξήγησις τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἀκολουθίας, PG 160, στ.1189-1192.

[2] Βλ. Φουντούλη Ἰωάννη, Ἀπόστιχα, ΘΗΕ, τ. 2, στ. 1161-1162.