3. Ἑωθινὸ Δοξαστικὸ καὶ ἐξαποστειλάριο

του Χριστόδουλου Βασιλειάδη

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

 Εἶναι ἕντεκα ἑωθινὰ ἰδιόμελα τροπάρια, τὰ ὁποῖα ἀντιστοιχοῦν ὅσον ἀφορᾷ τὸ περιεχόμενό τους πρὸς τὰ ἕντεκα ἑωθινὰ εὐαγγέλια καὶ τὰ ἕντεκα ἑωθινὰ ἐξαποστειλάρια. Τὰ ἑωθινὰ δοξαστικὰ ἔχει συνθέσει ὁ αὐτοκράτορας Λέων Στ΄ ὁ Σοφός[1], ἐνῷ τὰ ἑωθινὰ ἐξαποστειλάρια ὁ υἱός του Λέοντα, Κωνσταντῖνος ὁ Πορφυρογέννητος. Τὰ πρῶτα ὀκτὼ ἑωθινὰ δοξαστικὰ εἶναι μελοποιημένα ἕνα σὲ κάθε ἦχο μὲ τὴ σειρὰ (π.χ. Α΄ ἑωθινὸ δοξαστικό: Α΄ ἦχος. Β΄ ἑωθινὸ δοξαστικό: Β΄ἦχος κ.ο.κ.), ἐνῷ τὰ ὑπόλοιπα τρία εἶναι μελοποιημένα τὸ ἔνατο σὲ πλ. α΄, τὸ δέκατο σὲ πλ. β΄ καὶ τὸ ἑνδέκατο σὲ πλ. δ΄ ἦχο. Τὰ ἕντεκα ἑωθινὰ ἐξαποστειλάρια εἶναι μελοποιημένα ὅλα σὲ β΄ ἦχο καὶ ψάλλονται ὅλα μὲ τὸν ἴδιο τρόπο, ὅπως καὶ τὰ προσόμοια. Τὰ ἑωθινὰ εὐαγγέλια, τὰ ἑωθινὰ ἐξαποστειλάρια καὶ τὰ ἑωθινὰ δοξαστικὰ ἔχουν κοινὴ θεματική. Ὅλα ἀναφέρονται στὶς ἐμφανίσεις τοῦ Κυρίου μετὰ τὴν Ἀνάστασή του. Τὰ ἀντίστοιχα ἑωθινὰ εὐαγγέλια, ἐξαποστειλάρια καὶ δοξαστικὰ ἀναφέρονται στὸ ἴδιο θέμα. Τὰ ἑωθινὰ δοξαστικὰ ψάλλονται κάθε Κυριακή, ἐκτὸς τῆς περιόδου τοῦ Τριῳδίου καὶ Πεντηκοσταρίου, καθὼς ἐπίσης καὶ ὅταν συμπέσει τὴν Κυριακὴ δεσποτική, θεομητορικὴ ἢ ἄλλη ἑορτή.

Ἑωθινὸς ὕμνος στὴν πρώτη Ἐκκλησία ὀνομάζεται ἡ μεγάλη δοξολογία «Δόξα σοι τῷ δείξαντι τὸ φῶς...». Μεταγενέστερα ἑωθινὰ ὠνομάστηκαν τὰ εὐαγγέλια τοῦ ὄρθρου τῶν Κυριακῶν, καθὼς καὶ τῶν δεσποτικῶν καὶ θεομητορικῶν ἑορτῶν. Στὴν ἀκολουθία τοῦ ὄρθρου τὸ ἑωθινὸ εὐαγγέλιο ὀνομάζεται καὶ «πρῶτο εὐαγγέλιο» καὶ ἀνακυκλώνεται ὅλο τὸ ἔτος, ὅπως ἀκριβῶς καὶ τὰ ἑωθινὰ ἐξαποστειλάρια καὶ δοξαστικά.

(συνεχίζεται)

---

[1] Ὁ αὐτοκράτορας Λέων Στ΄ ὁ Σοφὸς γεννήθηκε στὶς 19 Σεπτεμβρίου 866 καὶ κοιμήθηκε στὶς 11 Μαΐου 912 μ.Χ. Διετέλεσε αὐτοκράτορας ἀπὸ τὸ 886 μέχρι τὸ 912. Ἦταν μαθητὴς τοῦ πατριάρχη Φωτίου μὲ ἐξαιρετικὴ μόρφωση καὶ ρητορικὴ δεινότητα. Γιὰ τὴ συγγραφική του δραστηριότητα τιμήθηκε, ὅσο ἀκόμη ζοῦσε, μὲ τὸ προσωνύμιο «Σοφός».