Συνοπτική Ιστορία της Ψαλτικής Τέχνης Α΄.

Εἰσαγωγικὰ

(Σκίτσο: Χριστόδουλου Βασιλειάδη)

Ὁρισμὸς

        Βυζαντινὴ Μουσικὴ ὀνομάζεται ἡ μουσικὴ τῆς ᾿Εκκλησίας. Μὲ αὐτὴν ἐκφράζουμε τὰ θρησκευτικά μας συναισθήματα, τὴν ἀγάπη καὶ εὐγνωμοσύνη μας πρὸς τὸ Θεό, τὴν πίστη, τὴν ἐλπίδα καὶ τὶς εὐχαριστίες μας πρὸς τὸ Δημιουργό μας.

        ᾿Ωνομάστηκε Βυζαντινή, γιατὶ δημιουργήθηκε, καλλιεργήθηκε καὶ ἀναπτύχθηκε στὸ Βυζάντιο (Κωνσταντινούπολη) κατὰ τοὺς Βυζαντινοὺς χρόνους.

        Δημιουργήθηκε ἀπὸ ἐμπνευσμένους συνθέτες, ποὺ ὠνομάζοντο μελοποιοὶ  ἢ μελῳδοὶ  ἢ  Ξμνῳδοί.

Ἡ βυζαντινὴ μουσικὴ καὶ οἱ ἦχοι της

        Οἱ ἐκκλησιαστικες μελῳδίες ψάλλονται κατὰ διαφόρους τρόπους, οἱ ὁποῖοι διακρίνονται μεταξύ τους ἀπὸ ὡρισμένα στοιχεῖα (κλίμακες, διαστήματα κλπ.). Τὰ στοιχεῖα αὐτὰ δημιουργοῦν ὡρισμένο ἄκουσμα. ᾿Αναλόγως τοῦ ἀκούσματος διακρίνουμε ὀκτὼ διαφορετικοὺς τρόπους. Οἱ τρόποι αὐτοὶ ὀνομάζονται ἦ χ ο ι.

        Ἦχοι λοιπὸν εἶναι οἱ διαφορετικοὶ τρόποι, κατὰ τοὺς ὁποίους ψάλλονται οἱ ἐκκλησιαστικὲς μελῳδίες.

        Οἱ ἦχοι συνολικὰ εἶναι ὀκτώ, οἱ ἑξῆς: Πρῶτος, Δεύτερος, Τρίτος, Τέταρτος, Πλάγιος τοῦ Α΄, Πλάγιος τοῦ Β΄, Βαρὺς (Πλάγιος τοῦ Γ΄) καὶ Πλάγιος τοῦ Δ΄.

        Διαιροῦνται σὲ δύο κατηγορίες, σὲ Κυρίους καὶ σὲ Πλαγίους. Κ ύ ρ ι ο ι  εἶναι οἱ τέσσερεις πρῶτοι καὶ π λ ά γ ι ο ι  οἱ Ξπόλοιποι τέσσερεις. Ἡ σχέση τῶν κυρίων μὲ τοὺς πλαγίους εἶναι, ὅτι οἱ βάσεις τους ἀπέχουν κατὰ μία 5η καθαρή.

        Ἡ κατ᾿ αὐτὸ τὸν τρόπο ὀνομασία τῶν ὀκτὼ ἤχων εἶναι μεταγενέστερη, χρονολογούμενη ἀπὸ τὸν Δ΄ καὶ ΣΤ΄ αἰώνα. Προηγουμένως ἐχρησιμοποιοῦντο γιὰ τὴν ὀνομασία τους τὰ ὀνόματα τῶν τρόπων τῆς ᾿Αρχαίας Ἑλληνικῆς Μουσικῆς δηλαδή: Δώριος, Λύδιος, Φρύγιος, Μιξολύδιος, Ὑποδώριος, Ὑπολύδιος, Ὑποφρύγιος, Ὑπομιξολύδιος.

        ῞Οταν κατὰ τὸν Δ΄ αἰῶνα ὁ ᾿Αμβρόσιος ὁ Μεδιολάνων εἰσήγαγε πρῶτος στὴ Δύση ψαλμοὺς καὶ ὕμνους κατὰ τὴν συνήθειαν τῆς ᾿Ανατολικῆς ᾿Εκκλησίας, καθώρισε καὶ καθιέρωσεν, ὥστε ὁ Δώριος Τρόπος νὰ ὀνομάζεται Α΄ ἦχος, ὁ Λύδιος Β΄, ὁ Φρύγιος Γ΄ καὶ ὁ Μιξολύδιος Δ΄ ἦχος.

(συνεχίζεται)